Kategoria: Przyroda parku

Wędrówki płazów w ostatnich dniach marca rozpoczęły się na dobre! Płazy migrują z zimowisk do zbiorników wodnych, aby odbyć tam gody. Migrują zarówno płazy ogoniaste (traszki) oraz bezogonowe (np. żaby i ropuchy).

Jak co roku w Chojnowskim Parku Krajobrazowym pracownicy MZPK rozstawili płotki dla płazów w ramach trwającej od ponad 20. lat akcji „Żaba”. Płotki rozstawiane są w dwóch lokalizacjach przy asfaltowych drogach. Płazy będą wyjmowane z wkopanych przy płotkach wiaderek przez uczniów szkół w Zalesiu Górnym i Głoskowie.

Płazy które miały krótką drogę do zbiornika już rozpoczęły gody. Szczególnie efektowne są przybierające niebieski kolor samce żab moczarowych.

W Chojnowskim Parku Krajobrazowym szczególnie intensywna migracja odbywa się przez Trakt Warecki w okolicy Zimnych Dołów. Płazy przechodzą przez gruntową drogę, historyczny gościniec, masowo na odcinku około 2,5 km. Są to przede wszystkim ropuchy szare ale i inne gatunki płazów. Migrują do stawów rybnych oraz śródleśnych zbiorników wodnych.

Żaby potrafią się przemieścić przez drogę często dość sprawnie, bo skokami, ale ropuchy przemieszczają się bardzo wolno, a przestraszone zastygają i próbują pokazać że są jak największe. Szczególnie ciężko mają samice ropuch szarych, które muszą wozić na plecach swojego partnera!

Jak widać nocą śródleśne trakty zmieniają się teraz w królestwo płazów! Niestety naszym płazom zagrażają przejeżdżające na Zimne Doły samochody, którym nierzadko bardzo trudno jest ominąć płaza. Na szczęście nierówności drogi znacznie spowalniają ruch! Zachęcamy, aby uważać bardzo, szczególnie wieczorem, jadąc samochodem na Zimne Doły!

Zdjęcia: Katarzyna Kozłowska – archiwum MZPK oraz archiwum prywatne.

Wraz z początkiem września i końcem okresu wakacyjnego czujemy, że nadchodzi jesień. W tym okresie obserwujemy coraz mniej owadów, ale to nie znaczy że jesienią i zimą nie ma ich wcale! Poniżej prezentujemy kilka przykładów motyli Chojnowskiego Parku, które latają jesienią, zimą oraz wczesną wiosną.

W okresie od sierpnia do października można napotkać jednego z naszych największych krajowych motyli. Nazywa się on wstęgówka jesionka Catocala fraxini i należy do rodziny mrocznicowatych (Erebidae). Rozpiętość skrzydeł tego owada to nawet 10 cm. Od innych wstęgówek można go łatwo odróżnić po niebieskim kolorze na drugiej parze skrzydeł. Nasze pozostałe krajowe gatunki mają skrzydła zabarwione na czerwono lub pomarańczowo. Wstęgówka jesionka jest również największym przedstawicielem europejskich wstęgówek!

Motyl ten jest aktywny nocą, w związku z czym nie jest często obserwowany. Do tego ubarwienie pierwszej pary jego skrzydeł powoduje, że na tle kory drzew jest niemal niewidoczny. Jeśli komuś uda się zaobserwować wstęgówkę w locie może mieć w pierwszej chwili wrażenie, że patrzy na ptaka lub nietoperza.

Gąsienice tego motyla występują w maju oraz czerwcu i żywią się liśćmi drzew liściastych, głównie topoli. Zaniepokojone szybko uciekają spadając z drzewa. W ciągu dnia chowają się w spękaniach kory. Kiedy owad opuszcza poczwarkę, zanim rozprostuje i wysuszy skrzydła, biega szybko po ziemi. Skrzydła rozprostowują się w ciągu kilku minut i jeszcze tej samej nocy owad jest gotów do lotu.

Na jesieni aktywny jest również piędzik przedzimek Operophtera brumata (Geometridae), motyl z rodziny miernikowcowatych. Ćmy te latają od listopada aż do stycznia. Dlatego też nazwa gatunkowa tego owada to „przedzimek”. Zielone gąsienice piędzika żerują na różnych drzewach liściastych. Samica nie przypomina wyglądem samca, ani nawet typowego motyla. Nie ma prawie w ogóle skrzydeł!

Wczesną wiosną w postać dorosłą przeobrażają się inne motyle z rodziny miernikowców. Zimowek obrzeżek Agriopis marginaria jako postać dorosła pojawia się już w marcu! Również i u tego gatunku samice mają zredukowane skrzydła. Gąsienice mają ubarwienie podobne do dorosłego motyla i żerują w lasach i ogrodach na drzewach liściastych, w tym topoli osice oraz buku i dębie.

Więcej motyli nocnych Chojnowskiego PK można obejrzeć tutaj.

Fot. K. Kozłowska dla archiwum MZPK. MZPK nie zezwala na wykorzystywanie zdjęć przez inne podmioty.

Smukwy to ciepłolubne owady należące do błonkówek. W Chojnowskim Parku Krajobrazowym występują oba gatunki występujące w Polsce: smukwa kosmata Scolia hirta oraz mniejsza smukwa czwórplamna Scolia sexmaculata.

Smukwę kosmatą rozpoznamy po dwóch żółtych przepaskach na odwłoku – na 2 i 3 tergicie. Jest czarna i osiąga nawet 2cm długości.

Występuje na terenach nasłonecznionych i suchych – murawach, siedliskach kserotermicznych, wydmach czy suchych okrajkach z rzadką roślinnością.

Dorosły owad żywi się nektarem, chętnie odwiedza kwiaty barwy fioletowej: m.in. macierzanki piaskowej Thymus serpyllum, przetacznika kłosowego Veronica spicata, jasieńca piaskowego Jasione montana, świerzbnicy polnej Knautia arvensis czy mikołajka płaskolistnego Eryngium planum. Smukwa kosmata pasożytuje na chrząszczach z rodziny Scarabaeidae, m.in. Cetonia, Potosia, Epicometis i Anomala. Kopiąc norkę w celu złożenia jaja, samica wyszukuje pod ziemią larwę, np. kruszczycy złotawki Cetonia aurata. Paraliżuje ją przy pomocy żądła, a następnie składa jajo. Larwa pożywia się sparaliżowaną larwą chrząszcza, po kilku dniach buduje kokon, w którym się przepoczwarcza.

Smukwa kosmata (nazywana także smukwą okazałą) znajduje się na czerwonej liście oraz w polskiej czerwonej księdze zwierząt. Posiada kategorię VU czyli narażony na wymarcie. Zagraża jej kurczenie się stanowisk – m.in. w wyniku zarastania czy zabudowy, lecz jednocześnie sprzyja jej ocieplenie klimatu.

Przykładowy żywiciel smukwy kosmatej: kruszczyca złotawka Cetonia aurata

Smukwa czwórplamna (zwana także białoplamą) Scolia sexmaculata jest mniejsza, ma rdzawo zabarwione skrzydła oraz cztery białożółte plamy na odwłoku. Plam może być jednak więcej, stąd nazwa łacińska sexmaculata.

Ekologia smukwy czwórplamnej jest podobna jak smukwy kosmatej. Larwy pasożytują najczęściej na larwach niegdyś rzadkiego ciepłolubnego chrząszcza łanocha pobrzęcz Oxythyrea funesta.

Żywiciel smukwy czwórplamnej – łanocha pobrzęcz Oxythrea funesta

Fot. M.Siuta (smukwy) i K.Kozłowska (łanocha pobrzęcz), Archiwum MZPK. MZPK nie zezwala na wykorzystywanie zdjęć przez inne podmioty.

Źródła informacji:

https://www.iop.krakow.pl/pckz/opis956d.html?id=163&je=pl

Scolia hirta – Smukwa kosmata

Scolia sexmaculata – Smukwa czwórplamna

 

Na terenie Chojnowskiego Parku aktualnie potwierdzone jest występowanie trzech gatunków motyli dziennych objętych ochroną. Jednym z nich jest modraszkowaty czerwończyk fioletek. Skąd taka dziwna nazwa? Motyl ten zaliczany jest to rodziny modraszkowatych (Lycaenidae), do rodzaju czerwończyków (Lycaena), a jego nazwa gatunkowa to czerwończyk fioletek Lycaena helle, co odzwierciedla jego charakterystyczny wygląd.

Jest to niewielki motylek, którego rozpiętość skrzydeł wynosi około 2,5 cm. Skrzydła fioletka są z wierzchu czerwono-czarne z fioletowym nalotem. Ich spodnia strona skrzydeł jest pomarańczowo-beżowa z czarnymi plamkami i pomarańczowymi przepaskami na brzegach. Samce wyróżnia intensywniej fioletowy nalot na skrzydłach.
Najłatwiej rozpoznać fioletka po fioletowym nalocie na wierzchniej stronie skrzydeł. Charakterystyczne są również pomarańczowe przepaski na brzegach spodniej strony skrzydeł.

Fioletek zimuje jako poczwarka. Po przeobrażeniu w postać imago żyje od tygodnia do miesiąca. Dorosłe motyle można obserwować w maju, kiedy lata pierwsze pokolenie tego gatunku, natomiast drugie lata w lipcu. Atrakcyjniejsze dla nas jest pierwsze, majowe pokolenie, u którego barwy czerwone i fioletowy nalot jest intensywniejszy. Motyle poszukując pokarmu przylatują chętnie do rdestu wężownika Polygonum bistorta, rzeżusznika piaskowego Arabidopsis arenosa, kaczeńce Caltha sp., jaskry Ranunculus sp. i niezapominajki Myosotis sp. Samce fioletka są bardzo terytorialne i wykazują agresję w stosunku do innych samców oraz innych owadów.

W Polsce czerwończyk fioletek występuje głównie na wschodzie i południowym wschodzie kraju. Jest to u nas gatunek objęty jest ścisłą ochroną gatunkową. Wymieniony jest również w załącznikach konwencji berneńskiej i w dyrektywie siedliskowej.
Zasiedla wilgotne doliny rzeczne i podmokłe łąki utrzymywane poprzez spasanie lub częściowe koszenie na jesieni. Do tego stanowisko występowania fioletka powinno charakteryzować się rozproszonymi krzewami wierzbowymi, gdzie motyle mogą się schronić np. przed wiatrem.

Ze względu na swoje preferencje co do siedliska przetrwanie tego gatunku jest zagrożone. Tereny te podlegają zarastaniu, wysuszeniu, są meliorowane oraz zabudowywane. Do tego poszczególne populacje fioletków stają się izolowane od siebie.

Rośliną żywicielską gąsienic jest prawie wyłącznie rdest wężownik Polygonum bistorta. Niektóre źródła podają również rdest żyworodny Polygonum viviparum i szczaw zwyczajny Rumex acetosa. Obecnie, w połowie maja, rośliny żywicielskiej gąsienic jest jeszcze dość mało na łąkach Chojnowskiego Parku.

Fioletki zasiedlają bardzo niewielkie obszary, co utrudnia ich lokalizację w terenie. W granicach Chojnowskiego Parku znaleźliśmy w tym sezonie nowe stanowisko, przy czym ostatni raz udało nam się zaobserwować fioletki na terenie Parku w 2018 roku w odległości prawie kilometra od nowego stanowiska.

Sytuacja fioletków na terenie Parku jest trudna, dlatego cieszymy się że nadal znajdują tutaj odpowiednie dla siebie siedliska.

Jeśli mają Państwo obserwacje fioletka lub innych ciekawych, rzadkich owadów na terenie Chojnowskiego Parku będziemy wdzięczni za informację na adres e-mail chojnowskipark@parkiotwock.pl.

Fot. arch. MZPK.

MZPK nie wyraża zgody na wykorzystywanie zdjęć przez inne podmioty.

Tegoroczna zima nie była może szczególnie sroga, a trwałą pokrywę śnieżną mieliśmy tylko w okolicach Bożego Narodzenia. Jednak serce każdego przyrodnika, a zapewne także wielu nieprzyrodników raduje się oznakami nadejścia przedwiośnia.

Przedwiośnie (podobnie jak przedzimie) to w naszym klimacie umiarkowanym uzupełniająca pora roku. Charakteryzuje się ono temperaturami oscylującymi pomiędzy 0 a 5 °C. Uzupełniające pory roku nie mają podstaw astronomicznych, a jednak są ważnym pojęciem, gdy chcemy opisać warunki klimatyczne i zmiany fenologiczne w przyrodzie, które powodują stopniowo coraz częstsze dodatnie temperatury.

W Chojnowskim Parku Krajobrazowym zaobserwowaliśmy już pierwsze stada przelatujących żurawi, gęsi, czajek, a także skowronki. Na stawach pojawiły się stada kaczek: na razie świstunów i nurogęsi.

Dla bielików luty to już okres toków i budowy gniazd. Godują także dzięcioły oraz puszczyki, nawołują sikory, kowaliki i pełzacze.

16 lutego pojawił się pierwszy przebudzony latolistek cytrynek. Kwitną leszczyny, pojawiają się pierwsze liście ziarnopłonów wiosennych.

Czekamy z wytęsknieniem na kolejnych wiosennych migrantów, wschodzące geofity i budzące się powoli zimowe śpiochy.

Fot. Archiwum MZPK

MZPK nie zezwala na wykorzystanie zdjęć przez inne podmioty.