Kategoria: Aktualności NPK

Sarna europejska, to najliczniejszy i najmniejszy gatunek spośród ssaków parzystokopytnych z rodziny jeleniowatych na terenie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego. Jest przedstawicielem tzw. zwierzyny płowej, której letnia rudo-brązowa sierść zmienia się zimą (płowieje i staje się szara). Jest zaliczana do zwierzyny łownej. Charakterystyczną cechą tych ssaków jest „lustro” – biała plama na pośladkach służąca do komunikowania się między zwierzętami, zwłaszcza podczas ucieczki przed niebezpieczeństwem.

Sarny występują zarówno w lasach, jak i na łąkach oraz polach uprawnych.

Dorosła sarna ma wysokość w kłębie około 70 – 75 cm i waży maksymalnie 20 kg. Samiec sarny zwany jest kozłem (rogaczem), nosi na głowie wymieniane co roku (niewielkie do 30 cm wysokości) poroże (parostki), które zrzuca późną jesienią. Samica zwana jest kozą i jest mniejsza od kozła o około 10 %. Żywią się w zależności od pory roku trawami, liśćmi oraz pędami drzew i krzewów.

Okres godowy (ruja) przypada na lipiec – sierpień, ewentualnie może być jeszcze w okresie zimowym (listopad – grudzień, gdy letnia ruja nie doszła do skutku). U saren występuje zjawisko ciąży przedłużonej. Polega na tym, że płód nie rozwija się przez pierwsze pięć miesięcy. Dopiero w styczniu zaczyna się naturalny jego rozwój. Młode przychodzą na świat (wykoty) w okresie maj- czerwiec. Sarna może wydać od 1-2 młodych zwanych koźlętami. W początkowym okresie pokryte są na grzbiecie rzędami jasnych plam (kropek), a później z czasem zanikają.

Sarny posiadają doskonały zmysł słuchu, węchu i wzroku.

W naturalnym środowisku zagrożeniem dla nich jest głównie pies, wilk i ryś. Ze strony człowieka grozi im kłusownictwo (wnykarstwo) oraz szybko jeżdżące samochody w terenie leśnym. Jedyną obroną dla nich jest ucieczka. Ze względu na ich smukłą budowę i zwinność potrafią biec z prędkością do 60 km/h skacząc susami na odległość 3-4 metry. Dużym zagrożeniem dla ich populacji jest ostra i śnieżna zima. Nie potrafią biegać w wysokim śniegu i padają ofiarami drapieżników.

Sarny słyszą delikatny szelest lub trzask gałązek z odległości 300-500 metrów. Instynktownie każdy niepokojący dźwięk zmusza je do ucieczki, a wystraszone wydają dźwięk przypominający szczekanie psa. Informują w ten sposób inne osobniki o zbliżającym się niebezpieczeństwie. Często odgłos „zdenerwowanego kozła” w lesie mylony jest ze szczekaniem dużego psa, który często może przestraszyć spacerującego człowieka. Odgłosy te znacznie różnią się od rykowiska jeleni i bukowiska łosi.

Węch pozwala sarnom na określenie niebezpieczeństwa w okolicy. Człowieka wyczuwają z odległości 300-400 metrów.

Sarny widzą z odległości nawet 500 metrów, jednak nie potrafią rozróżnić obiektu obserwacji. Dlatego często można zobaczyć sarnę stojącą w bezruchu i obserwującą otoczenie. Nagły ruch zauważony w polu jej widzenia, skłania ją do ucieczki.

Zimą sarny łączą się w niewielkie stada zwane rudlami (mniejsze w lesie, a większe na polach i łąkach). Wiosną w okresie wykotów przechodzą w samotny tryb życia. Żyją średnio 8-10 lat, a czasami nawet dożywają 15 roku.

Fot.: R. Ciabach, arch. MZPK/NPK

Obecnie obchodzimy 45 rocznicę utworzenia rezerwatu przyrody „Kaliniak”. Aktem powołującym było Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 16.10.1979 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody, które weszło w życie 1 grudnia 1979 roku. Aktualnie obowiązującym aktem prawnym jest Rozporządzenie Nr 274 Wojewody Mazowieckiego z dnia 12 grudnia 2001 r. .

Jest to rezerwat florystyczny o powierzchni 54,41 ha, utworzony na terenie Nadleśnictwa Sarnaki w gminie Korczew. W granicach Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego znajduje się od 26 marca 2002 r. Dodatkowo został objęty obszarem Natura 2000 (Dolina Dolnego Bugu, Ostoja Nadbużańska).

Zarządzeniem nr 33 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie z dnia 31.01.2022 r. w sprawie ustanowienia zadań ochronnych dla rezerwatu przyrody „Kaliniak” wyznaczono zadania ochronne do 31.01.2027 roku.

Chroni naturalne fragmenty żyznych wilgotnych lasów liściastych grądowych i łęgowych z bogatym runem leśnym (występują tu rzadkie gatunki roślin).

Drzewostan grądowy jest wielogatunkowy reprezentowany przez lipę, dąb, jesion, klon, wiąz: pospolity (polny) i szypułkowy. W runie występuje: kokorycz: pusta i pełna, czerniec gronkowy, lilia złotogłów, gnieźnik leśny. Bogactwo flory jest wynikiem żyznego podłoża o dużej wilgotności.

Należy pamiętać, że rezerwat przyrody – obok parku narodowego jest najwyższą w Polsce formą ochrony, w którym to przyroda jest elementem priorytetowym. Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody na teren rezerwatów obowiązuje zakaz wejścia. Odstępstwo (np. udostępnienie społeczeństwu) od tego zakazu (w przypadkach uzasadnionych np. naukowych) wydaje regionalny dyrektor ochrony środowiska.

Obecnie na obszarze NPK udostępniony publicznie jest tylko rezerwat „Moczydło”. Zgodnie z Zarządzeniem nr 15 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie z dnia 30 sierpnia 2012 r. w sprawie wyznaczenia szlaku na terenie rezerwatu „Moczydło”: ruch pieszy (udostępniony jest) po wyznaczonym szlaku.

Opracował: R. Ciabach, M. Dolota.

Fot.: R. Ciabach arch. MZPK/NPK

Na terenie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego  można spotkać 2 gatunki łabędzi: nieme i krzykliwe. Są to jedne z największych krajowych ptaków (z podrodziny gęsi, w rodzinie kaczkowatych) największe pływające i zarazem najcięższe z latających. Dorosłe osobniki obu gatunków są białe, a młode szare. Dzioby łabędzi niemych są intensywnie zabarwione na kolor pomarańczowy z czarną naroślą oraz czarnym „paznokciem” na jego końcu. Często wyginają szyję podczas pływania, a skrzydła układają w żagle. Łabędzie krzykliwe posiadają dzioby jasnożółte u nasady, a pozostała ich część jest czarna. Ptaki te wyglądają na smuklejsze ze względu na wyprostowaną optycznie dłuższą szyję.

Łabędzie zamieszkują obszary wodne, w tym jeziora z zarośniętymi brzegami oraz stawy z szuwarami. Zakładają gniazda głównie na terenach podmokłych, tworząc kopiec usypany z gałązek, traw i roślin wodnych. Rzadziej budują gniazda  na ziemi, gdyż wówczas ich jaja i pisklęta narażone są na ataki drapieżników, w tym lisów.

Łabędzie, zwłaszcza nieme łączą się w pary na całe życie.

W ciągu roku wyprowadzają jeden lęg w okresie kwiecień – czerwiec.

Łabędzie żywią się głównie roślinami wodnymi, żerują także na sąsiadujących łąkach i polach uprawnych. Zjadają resztki zbóż, rzepaku, a także ziarna kukurydzy. Podczas zimowych przelotów dokarmiają się na oziminach.

Oba gatunki są wędrowne, ale część osobników zimuje w Polsce. Łabędź niemy swym zasięgiem obejmuje północną Grecję.

Łabędzie krzykliwe to gatunek północny pochodzący ze Skandynawii. W Polsce jest jego południowy zasięg, gdzie  pierwsze gniazdowanie stwierdzono w 1973 roku. Obecnie gniazduje w ilości 120–200 par, szczególnie liczny jest na wybrzeżu Bałtyku zimą i podczas przelotów. Jego okrzyki są charakterystyczne dla zimnych krajobrazów północy, zwłaszcza w czasie jesiennych przelotów. Dźwięki wydawane zarówno w locie, jak i na wodzie, przypominają klangor żurawi. W NPK pojawiły się w ciągu ostatnich 10 lat i zakładają gniazda na starorzeczach Bugu i Narwi. W przeciwieństwie do niemych nie lubią sąsiedztwa innych ptaków wodnych.

Część z obu gatunków zostanie w NPK na zimę, szczególnie w miastach. Należy pamiętać by nie dokarmiać ich chlebem. Taki pokarm może im zaszkodzić, powodując różne schorzenia.

W Polsce oba gatunki łabędzi objęte są ścisłą ochroną gatunkową.

Opracował: R. Ciabach, M. Dolota

Fot.:  R. Ciabach, M. Dolota, arch. MZPK/NPK

Jesień to pora zmian oraz przygotowań do zimy w przyrodzie. Charakteryzuje się niższymi temperaturami i krótszymi dniami. Zwierzęta przygotowują się na zimę gromadząc zapasy pożywienia, budują schronienia, a także zmieniają futra na zimowe.

Drzewa i krzewy tracą zieloną barwę liści i nim opadną z gałęzi przebarwiają się na różne kolory. Mogą przybierać kolor żółty, czerwony, a nawet brązowy. Leśne drogi pokryte są żółto-brązowymi dywanami. Łąki zmieniają barwę z zielonej na żółtą, a na polach pozostają rżyska lub oziminy.

W języku polskim nazwa przedostatniego miesiąca w roku pochodzi od słów „list-opad”.

Tegoroczna jesień jest wyjątkowo ciepła i słoneczna, co sprzyja spacerom w otoczeniu nadbużańskiej przyrody.

Fot.: R. Ciabach, arch. MZPK/NPK