Kategoria: Najciekawsze obiekty KPK

W Świerżach  Górnych, tuż za murami cmentarza parafialnego, znajduje się cmentarz z okresu I wojny światowej. Pochowano tu żołnierzy armii austro-węgierskiej i rosyjskiej.

Znane są nazwiska ok. 75 żołnierzy austro-węgierskich. Ilość pochowanych Rosjan jest nieznana. Na cmentarzu znajdują się  92 krzyże o wysokości ok. 160 cm, z których większość zwieńczona jest daszkiem, krzyże te zawierają inskrypcje. W centralnej części cmentarza znajduje się drewniany krzyż bez opisu o wysokości ok 5 m. Cały obiekt otoczony jest drewnianym płotem.
Cmentarz ten został wpisany do rejestru zabytków we wrześniu 1984 roku.

Pamięć żołnierzy legionów poległych w bitwie pod Laskami-Anielinem w czasie I wojny światowej została uczczona przez obywateli wolnej Rzeczypospolitej już w 1933r budową pomnika mauzoleum.

W październiku 1914r. oddziały Legionów Polskich, pod dowództwem Józefa Piłsudskiego, brały udział  w walkach o twierdzę Dęblin. Legiony znalazły się na prawy skrzydle 46-ej dywizji strzeleckiej austriackiej na odcinku Trupień – Laski – Anielin, wchodząc w skład armii gen. Dankla. Legioniści ponieśli bardzo poważne straty – 220 zabitych i wielu rannych. Z inicjatywy koła Związku Legionistów w Pionkach utworzono komitet obywatelski, na czele którego stali: starosta powiatowy Czesław Kowalski oraz dyrektor naczelny Państwowej Wytwórni Prochu dr inż. Jan Prot. Pomnik wg projektu Klonowskiego wykonany jest z granitu wołyńskiego, ustawiony w pobliżu linii kolejowej Radom – Dęblin.
Od 1989 roku 11 listopada przy mauzoleum z udziałem władz samorządowych, duchowieństwa oraz społeczeństwa Pionek i okolic odbywają się uroczyste obchody odzyskania niepodległości.

Murowana kapliczka z rzeźbą św. Jana Nepomucena stoi przy drodze w Jastrzębi, wybudowana w 1892 roku.
Święty Jan Nepomucen jest patronem dobrej spowiedzi, spowiedników i penitentów. Jest także patronem chroniącym przed powodziami i wzburzonymi wodami, a także patronem mostów, przepraw, życia rodzinnego. Według tradycji ludowej jest świętym, który chroni również pola i zasiewy zarówno przed powodzią, jak i suszą.    Z tego powodu figury św. Jana Nepomucena spotyka się nie tylko przy mostach i rzekach, ale i w okolicy skrzyżowań dróg, a także na placach publicznych i przy kościołach.

Legenda  I  Jan Nepomucen urodził się prawdopodobnie w Pomuku (Nepomuku) w Czechach w roku 1350     w czasach króla Wacława IV Luksemburczyka. Życie dorosłego Jana związane było ze stanem duchownym, a karierę robił jako doktor prawa i generalny wikary przy arcybiskupie praskim. Arcybiskup był przeciwnikiem króla Wacława IV, który prowadził hulaszczy tryb życia. Król nie znosząc krytyki uknuł intrygę mającą na celu pozbycie się dostojników kościelnych. Zaprosił ich na dwór, po czym uwięził. Wśród uwięzionych znalazł się też Jan Nepomucen. Część więźniów wypuszczono, część uciekła, pozostał tylko Jan, nad którym znęcano się i poddając go przeróżnym torturom: palono ogniem, kłuto ciało, bito, kopano oraz wyrwano kleszczami język. W końcu wywleczono go na most nad Wełtawą w Pradze i w nocy 20 marca 1393 roku, z przyczepionymi do szyi kamieniami, wrzucono do rzeki. W tym momencie na niebie ukazało się pięć gwiazd symbolizujących pięć cnót męczennika. Gwiazdy te,  w wielu przypadkach, są charakterystycznym elementem rzeźb i malowideł.
Legenda II  Według innej legendy Jan Nepomucen po otrzymaniu święceń kapłańskich został kanonikiem kapituły katedry św. Wita w Pradze. Bywał zapraszany na dwór królewski i został spowiednikiem królowej. Król podejrzewając żonę o niewierność próbował wymusić na Janie wydanie tajemnicy spowiedzi. Gdy ten odmówił został poddany ciężkim torturom i  w końcu zginął zrzucony z mostu nad Wełtawą.
Papież Innocenty XIII dekretem z dnia 25 VI 1721 roku zezwolił na wszczęcie procesu kanonizacyjnego, a papież Benedykt XIII 19 marca 1729 roku dokonał kanonizacji. Jan Nepomucen został wpisany w poczet świętych.

Rzymsko-katolicki cmentarz znajduje się przy kościele parafialnym p.w. św. Mikołaja i Małgorzaty. Zostało tu pochowanych 17 powstańców styczniowych poległych w kwietniu 1863 r. w walce z oddziałami carskimi  w pobliskich Jaścach. Obok mogiły powstańców znajduje się mogiła ks. proboszcza Józefa Gackiego (1805-1876) powstańca styczniowego oraz znanego kronikarza regionalnych dziejów.

Jedno z jego dzieł to „Jedlnia, w niej kościół i akta obelnego prawa” (Radom, 1874 r.)  Cmentarz ten, zwany trzecim „starym”, powstał pod koniec XVIII w., kiedy ze względów sanitarnych zakazano grzebania zwłok na przykościelnych cmentarzach. Zgodnie  z prawem nowy cmentarz wytyczono poza wsią i z tego powodu nazywany był cmentarzem „w polu” lub „polnym”. Równolegle funkcjonował cmentarz przy kościele, gdzie nadal ze względów prestiżowych chowano ciała znamienitszych osób.
Pierwszy, nieistniejący już cmentarz (istniał w okresie od ok. 1390 r. do 1819 r.) w Jedlni powstał wokół modrzewiowego kościoła ufundowanego przez króla Władysława Jagiełłę. Nowy cmentarz zwany „drugim”, powstał w obrębie tego samego wzgórza kościelnego, wokół murowanego kościoła, ufundowanego przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Informacja o czwartym cmentarzu, zwanym „cholerycznym” pojawia się w księdze inwentarzowej z 1835 roku. Powstał z inicjatywy ks. Xawerego Rogojskiego w związku z epidemiami nawiedzającymi Jedlnię. Po rozbudowie kościoła pod koniec XIX w. oraz  z powodu szybko rosnącej liczby parafian wyznaczono miejsce pod piąty cmentarz, istniejący i funkcjonujący do dzisiaj, zwany „nowym”.
Na tym zabytkowym, tzw. trzecim cmentarzu, znajduje się wiele starych nagrobków, niestety w bardzo złym stanie.

Para królewska Elżbieta i Kazimierz Jagiellończyk schronili się w Kozienicach w 1466 r. przed tzw. morowym powietrzem. Tutaj 1 stycznia 1467 roku przyszedł na świat późniejszy król Zygmunt I zwany Starym. Królewskie narodziny upamiętniono stawiając ok. 1527 roku kamienny słup z płytami, z których jedna przedstawia króla klęczącego przed krucyfiksem. Pomnik został odrestaurowany jeszcze w 1702 roku przez księcia Hieronima Lubomirskiego, do dziś stoi w tym samym miejscu, w parku zespołu pałacowego w Kozienicach. Jest to najstarszy świecki pomnik w Polsce, postawiony o ponad 100 lat wcześniej niż kolumna króla Zygmunta w Warszawie.