Park narodowy obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1 000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe. Park narodowy tworzy się w celu zachowania różnorodności biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody nieożywionej i walorów krajobrazowych, przywrócenia właściwego stanu zasobów i składników przyrody oraz odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, siedlisk zwierząt lub siedlisk grzybów.
Głównym gatunkiem lasotwórczym jest sosna zwycajna (70% powierzchni), a także olcha czarna (12,5%), dęby szypułkowy i bezszypułkowy (10%) oraz brzozy brodawkowata i omszona (6,5%). W Puszczy zidentyfikowano ponad 50 zbiorowisk roślinnych, odnotowano około 1400 gatunków roślin naczyniowych, 115 gatunków mszaków i 146 gatunków porostów. Kampinos zamieszkuje 8 gatunków płazów, 6 gatunków gadów, 215 gatunków ptaków oraz 50 gatunków ssaków. Do rzadszych zwierząt zamieszkujących Puszczę należą łosie i rysie (oba gatunki reintrodukowano po ich lokalnej eksterminacji); od niedawna do Kampinosu zachodzą również wilki. Spośród ptaków warto wymienić bociany czarne, derkacze, żurawie, bieliki i orlika krzykliwego. Kampinoski Park Narodowy jest również interesującym terenem pod względem historyczno-kulturalnym. Podczas II Wojny Światowej w Puszczy chronili się żołnierze Armii Krajowej, a w 1944 roku powstał tu na terenie kilku wsi obóz warowny. Pozostałościami po okresach wojen są cmentarze i mogiły, a także cmentarz ofiar masowych egzekucji w Palmirach. W 2000 roku Kampinoski Park Narodowy wraz ze swoją strefą ochronną został uznany za Światowy Rezerwat Biosfery UNESCO. Oprócz tradycyjnej infrastruktury edukacyjno-turystycznej, Park posiada Ośrodek Hodowli Żubrów w Smardzewicach.