Tag: 33

W pejzaż wpisane są młyny wodne na Skrwie i Wierzbicy. Młyny te, częściowo funkcjonujące zlokalizowane są w osadach : Bądkowo-Rochy, Kobierniki, Wyszyna, Radotki i Cierszewo.

Dawniej młyn wodny w Radotkach, dziś elektrownia wodna i atrakcja turystyczna 

Położenie i dostępność komunikacyjna terenu BPK sprawiają, że jest on bardzo popularnym terenem turystycznym i edukacyjnym. Park stwarza możliwości realizacji różnych form turystki kwalifikowanej.

Wzdłuż Skrwy przebiega szlak turystyczny, umożliwiający wędrówkę po bardziej niedostępnych fragmentach terenu. Rzeka Skrwa stanowi finezyjny i ciekawy szlak dla spływów kajakowych i uprawiania wędkarstwa. Doskonałą bazę dla sportów żeglarskich stanowi harcerska stanica wodna położona na nabrzeżu Wisły, w sąsiedztwie Parku.

Broszura „Mój drewniany dom” skierowana jest do właścicieli i mieszkańców drewnianych domów na Mazowszu. Zachęca ona do ochrony drewnianego budownictwa jako istotnego elementu tworzącego harmonijny krajobraz kulturowy i odrębność regionalną. Proponuje ona kilka fachowych porad dotyczących pielęgnacji i remontów drewnianych domów, odpowiadając potrzebom współczesnych czasów, przy jednoczesnym zachowaniu unikalnego charakteru dawnego budownictwa. Broszura został zrealizowana przez Stowarzyszenie Akademia Łucznica przy wsparciu Fundacji Orange. 

  

 

 

 

Do pobrania:

ulotka 1

ulotka 2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Przedwojenny Otwock to przede wszystkim  uzdrowiskowo i najpopularniejsze letnisko Warszawiaków. Miasto powstało i rozwinęło się na przełomie XIX i XX wieku, dzięki budowie Kolei Nadwiślańskiej. Jego cechą charakterystyczną jest regionalna zabudowa w stylu „świdermajer”. Wybudowano tu wiele letniaków, sanatoriów, pensjonatów, domów uzdrowiskowych, szpitali, domów całorocznych architektonicznie wkomponowanych w zalesione sosnowymi borami działki.

W czasach przedwojennej świetności na linii otwockiej, czyli od Międzylesia do Celestynowa naliczono ponad 500 takich  budowli. Michał Elwiro Andriolli był twórcą stylu określanego jako: andriollówki, styl nadświdrzański, otwocko-karczewski, architekturą Andriollowskich Brzegów, drewnianą architekturą linii otwockiej oraz „świdermajerem”. Artysta grafik, ilustrator książek (m.in. „Pana Tadeusza) i malarz, zakupił w 1880 roku osadę Brzegi nad Świdrem, gdzie wybudował letnią pracownię i kolonię 15 willi do wynajęcia. Do Brzegów przyjeżdżali na letni wypoczynek m.in. Władysław Reymont i Józef Piłsudski. Indywidualne drewniane wille o unikatowym budownictwie  i detalu nawiązujące do wpływów architektury szwajcarskiej i rosyjskiej tzw. styl lauzbegowy (wzorowany na daczach rosyjskich i schroniskach alpejskich) z elementami tradycyjnego budownictwa mazowieckiego. Charakterystyczną cechą tego kierunku architektonicznego są drewniane parterowe lub piętrowe budynki sosnowe z ażurowym zdobnictwem werand, ganków oraz szpiczastym, dwuspadowym dachem i bardzo często niebieskimi okiennicami.

.

 

Dla ocieplenia budynków wypełniano przestrzenie pomiędzy belkami mieszanką gliny, wiórów i ciętych gałęzi. Detalem, najbardziej specyficznym jest drewniana koronka. „Świdermajer” to najbardziej popularne określenie, które wprowadził poeta Konstanty Ildefonds Gałczyński w poemacie „Wycieczka do Świdra”.

 

 

„Te wille jak wójt podaje, są w stylu „świdermajer”.

 

Architektura Otwocka jest atrakcją turystyczną, w którym warto zobaczyć:
1.Przy ul. Warszawskiej 5 – mieściło się pierwsze Sanatorium Przeciwgruźlicze dla Żydów dr  Władysława Przygody, które działało do 1939 r. Potem budynek znalazł się na terenie getta, gdzie swoją siedzibę miał Judenrat.

2.ul.Warszawska 23 i 23 a –  murowana willa „Julia”, której właścicielem był Maurycy Karstens – największy przedsiębiorca budowlany w Warszawie. Dawniej mieściło się tu inhalatorium, zakład hydropatyczny i skład apteczny, następnie urząd pocztowy.
3.ul.Warszawska 34 – willa „Lucyna” należąca do Rocha Gogolewskiego. Mieszkał tutaj gen. Markgrafski, a następnie dr Czaplicki.
4.Przy ul. Reymonta 29 – willę „Lala”  własność Jakuba Schatzschneidera, teścia Władysława Reymonta, który  prawdopodobnie w tym budynku napisał „Lato” część powieści „Chłopi”. W 2001 r. na ścianie budynku umieszczona została tablica pamiątkowa. W 1944 r. mieściły się tu biura sztabu marszałka Gieorgija Żukowa.
5.Przy ul. Kościelnej 16 – willa zwana „Szeliga”, gdzie wcześniej stały dwa budynki (jeden z nich spłonął w latach 20-tych).
6. ul. Kościelna 14 i 18 – domy bogatego kupca żydowskiego Oszera Perechodnika. Na rogu ulic Kościuszki i Kościelnej pod nr 18 – piętrowa willa z balkonikiem. W budynku miało siedzibę Towarzystwo Śpiewacze „Lutnia”, a przed II wojną światową urzędował tu klub inteligencji „Spójnia”.

7.ul. Kościelna 19a –  willa Odo Bujwida, przedwojennego lekarza, bakteriologa, uznawanego za ojca polskiej mikrobiologii.

8.  ul. Kościelna 22- narożna willa gen. Michała Jacymirskiego.

9. ul. Kościelnej 23 – zbudowany w 1924 roku pensjonat dr Pawła Martyszewskiego otwockiego lekarza, który w czasach wojny doprowadził do utworzenia szpitala dla Polaków, gdzie mieściła się m.in. komórka nasłuchu radiowego Armii Krajowej, a następnie hotel „Liliana”.

10. Przy ul. Kościuszki 5 i 7 – drewniane, domy willi „Nowość”. W 1925 roku posesja należała do prezesa zarządu gminy żydowskiej Pinkusa Kacenelenbogena. Pod nr 5 mieszkał Bronisław Marchlewicz, który od 1937 roku był komendantem policji w Otwocku, oficer AK „Śmiały”. Instytut Yad Vashem przyznał mu medal „Sprawiedliwy wśród narodów świata”. W 1942 r. Bronisław Marchlewicz uratował z rąk Niemców ocalałą z warszawskiego getta 5-letnią Marysię Osowiecką.

11. ul. Kościuszki 15 – wybudowana w 1895 roku  willa „Podole” z pięknym ogrodem, w którym mieściła się apteka. Ciekawostką jest fakt, iż w jej wnętrzu kręcono sceny filmu „Generał Nil” z Olgierdem Łukaszewiczem. Warto też zwrócić uwagę na murowany budynek przy ul. Kościuszki 18, w którym mieszkał zbrodniarz wojenny, komendant niemieckiej policji Walter Schlicht.

12. Przy ul. Kościuszki 21- dwa drewniane budynki, dawne Sanatorium Wiśniewskiego powstałe w 1905 roku. W 1925 roku zakład leczniczy został zlikwidowany, a prowadzony był dom wychowawczy dla sierot.
13. Przy ul. Kościuszki 20 i 22 –  do 1998 roku istniało najstarsze piętrowe, drewniane sanatorium doktora Józefa Geislera. Wybudowane w 1893 roku było pierwszym na ziemiach polskich nizinnym zakładem leczenia chorób płuc. Obok znajdowały się budynki z ciepłymi kąpielami leczniczymi oraz pijalnia kumysu i mleka. Odwiedził to miejsce malarz Józef Chełmoński. Po wojnie budynki weszły w skład sanatorium im. Ludwika Waryńskiego, niestety nie zachowały się do czasów obecnych.
14. Przy ul. Samorządowej 13 a – pensjonat Wachmana, duży, piętrowy drewniak, gdzie znajdował się oddział zakaźny Szpitala Miejskiego i ukrywali się Żydzi i Polacy. 
15. Przy ul. Leśnej 10 – drewniany dom, w którym w czasie wojny mieścił się Zarząd Zabezpieczeń Nieruchomości. Budynek wyznaczał granicę getta.   
16. Przy ul. Armii Krajowej – zbudowany w latach 1906 -1921 pensjonat Abrama Górewicza (Gurewicza) – największy w Polsce obiekt drewniany, otoczony parkiem w stylu angielskim. W czasie II wojny światowej mieściła się tu komendantura, a następnie od 1941 roku szpital dla niemieckich żołnierzy. W 1953 roku w budynku mieścił się Centralny Szpital Lotniczy, a w latach 1960 – 1994  Zespół Szkół Medycznych.

Dziedzictwo Otwocka – unikatowe wille  w stylu  „Świdermajer” popadają w ruinę. Warto więc zastanowić się nad zachowaniem ich niepowtarzalnego charakteru. 

W lesie sosnowym w granicach administracyjnych Karczewa w Mazowieckim Parku Krajobrazowym im. Czesława Łaszka, znajduje się cmentarz żydowski w Anielinie zwany otwockim, założony ok. 1900 roku. Służył jako miejsce pochówku miejscowej ludności, a także leczącym się na gruźlicę w otwockich szpitalach i sanatoriach.  Podczas II wojny światowej nekropolia została zdewastowana przez Niemców, jak również przez miejscowych poszukiwaczy żydowskich kosztowności.

 

W 2002 roku powstał Komitet Pamięci Żydów Otwockich i Karczewskich, dzięki któremu uporządkowano i odkrzaczono zapomniane miejsce. Od roku 2004 z gminą żydowską w renowacji anielińskiego cmentarza współpracuje również Społeczność Baptystyczna w Otwocku i wolontariusze z USA, dzięki którym teren cmentarza został ogrodzony dużymi głazami polnymi.

 

Cmentarz chętnie odwiedzają turyści, wycieczki szkolne oraz grupy młodzieży żydowskiej z różnych stron świata, m.in. uczestnicy Marszu Pamięci i Modlitwy, który organizowany jest 19 sierpnia w rocznicę likwidacji otwockiego getta w 1942 roku. W 2012 roku przypada 70 rocznica tego dramatycznego wydarzenia.

Powierzchnia cmentarza zajmuje 1,7 ha i znajduje się na niej około 1200 macew. Macewa po hebrajsku oznacza nagrobek i jest to zazwyczaj pionowo stojąca płyta. Występują inskrypcje w języku hebrajskim, polskim, niemieckim i rosyjskim. Symbolika i motywy płaskorzeźb na żydowskich stelach są bardzo różnorodne i ciekawe. Nie przedstawiono nigdzie postaci i podobizn ludzkich, jakie możemy spotkać na cmentarzach katolickich. Na anielińskim cmentarzu starozakonnym często spotykamy następujące motywy płaskorzeźb:

– GWIAZDA DAWIDA –  jest symbolem przynależności narodowej oraz symbolem narodu żydowskiego.

– ZŁAMANE DRZEWO – symbolizujące przedwczesną śmierć. Takie pomniki ustawiono między innymi na grobach studentki Fejgi Lichtenstein, zmarłej w wieku 22 lat, czy dwudziestojednoletniej Poli Buchwald.

– ŚWIECZNIK – to kolejny dość często występujący symbol, zawsze o nieparzystej liczbie ramion (od trzech do dziewięciu). Często ilość ramion świecznika oznaczała liczbę potomstwa urodzonego przez kobietę. Świece są często złamane na znak przerwanego nagle życia. Przed 1939 rokiem symbol Menory występował tylko na grobach kobiet. Od kiedy w 1948 roku Powstało Państwo Izrael Menora stała się jego Godłem Narodowym  i przestała symbolizować nagrobek kobiety.

– DŁONIE W GEŚCIE BŁOGOSŁAWIEŃSTWA – oznaczają, że zmarły mężczyzna pochodził z rodu arcykapłana Aarona i cieszył się wielkim poważaniem.

 

– DZBANEK Z MISĄ – oznacza to, że pochowany mężczyzna był Lewitą, to znaczy potomkiem rodu Lewiego. Do nich należało m.in. obmywanie kohenom (kapłanom)  rąk przed błogosławieństwem.

– KORONA – korona symbolizuje Torę, zazwyczaj zmarły mężczyzna był powszechnie szanowany, pobożny, prawy, wierny w małżeństwie, był głową rodziny.

– KSIĘGI – na otwockim cmentarzu występują bardzo często całe regały z książkami. Taki znak wskazuje ze zmarły spełniał religijne nakazy studiowania Tory i Talmudu , był uczonym w Piśmie, często nauczycielem lub rabinem.

– SKARBONKA – relief umieszczany na macewach osób znanych ze swej dobroczynności.

– WINOROŚL- oznaczała owocną pracę, bogactwo materialne i duchowe, a w przypadku kobiet płodność i obfitość cnót.

– GOŁĘBIE- oznaczały zgodne pożycie małżeńskie.

Reliefy mogły też przedstawiać atrybuty związane z wykonywanymi zawodami np.:

– GĘSIE PIÓRO LUB KAŁAMARZ- zmarły był kopistą, skrybą (soferem) i przepisywał Torę.

– INSTRUMENTY MUZYCZNE- były symbolem artysty muzyka lub odnosił się do imienia Mirjam.

– WĄŻ ESKULAPA- spotykamy na stelach lekarzy.

W tradycji żydowskiej cmentarz, grób jest traktowany, jako  miejsce rytualnie nieczyste sporadycznie odwiedzane. Z braku wyraźnego zobowiązania do opieki nad grobem wynika często zaniedbany wygląd nekropolii, nie usuwano zniszczonych pomników. Żydzi na groby zmarłych przynoszą kamyki, ale często także zobaczyć można kwitłechy (tzw. kartki z prośbami, modlitwami do Boga).

Po zakończeniu drugiej wojny światowej na cmentarzu dokonywano nielicznych pochówków, o czym świadczą groby z lat 50 – tych. 

Warto odwiedzić ten tajemniczy, nastrojowy zakątek naszego Parku, aby poznać historię i  świadectwo życia narodu.