KIRKUT W ANIELINIE

W lesie sosnowym w granicach administracyjnych Karczewa w Mazowieckim Parku Krajobrazowym im. Czesława Łaszka, znajduje się cmentarz żydowski w Anielinie zwany otwockim, założony ok. 1900 roku. Służył jako miejsce pochówku miejscowej ludności, a także leczącym się na gruźlicę w otwockich szpitalach i sanatoriach.  Podczas II wojny światowej nekropolia została zdewastowana przez Niemców, jak również przez miejscowych poszukiwaczy żydowskich kosztowności.

 

W 2002 roku powstał Komitet Pamięci Żydów Otwockich i Karczewskich, dzięki któremu uporządkowano i odkrzaczono zapomniane miejsce. Od roku 2004 z gminą żydowską w renowacji anielińskiego cmentarza współpracuje również Społeczność Baptystyczna w Otwocku i wolontariusze z USA, dzięki którym teren cmentarza został ogrodzony dużymi głazami polnymi.

 

Cmentarz chętnie odwiedzają turyści, wycieczki szkolne oraz grupy młodzieży żydowskiej z różnych stron świata, m.in. uczestnicy Marszu Pamięci i Modlitwy, który organizowany jest 19 sierpnia w rocznicę likwidacji otwockiego getta w 1942 roku. W 2012 roku przypada 70 rocznica tego dramatycznego wydarzenia.

Powierzchnia cmentarza zajmuje 1,7 ha i znajduje się na niej około 1200 macew. Macewa po hebrajsku oznacza nagrobek i jest to zazwyczaj pionowo stojąca płyta. Występują inskrypcje w języku hebrajskim, polskim, niemieckim i rosyjskim. Symbolika i motywy płaskorzeźb na żydowskich stelach są bardzo różnorodne i ciekawe. Nie przedstawiono nigdzie postaci i podobizn ludzkich, jakie możemy spotkać na cmentarzach katolickich. Na anielińskim cmentarzu starozakonnym często spotykamy następujące motywy płaskorzeźb:

– GWIAZDA DAWIDA –  jest symbolem przynależności narodowej oraz symbolem narodu żydowskiego.

– ZŁAMANE DRZEWO – symbolizujące przedwczesną śmierć. Takie pomniki ustawiono między innymi na grobach studentki Fejgi Lichtenstein, zmarłej w wieku 22 lat, czy dwudziestojednoletniej Poli Buchwald.

– ŚWIECZNIK – to kolejny dość często występujący symbol, zawsze o nieparzystej liczbie ramion (od trzech do dziewięciu). Często ilość ramion świecznika oznaczała liczbę potomstwa urodzonego przez kobietę. Świece są często złamane na znak przerwanego nagle życia. Przed 1939 rokiem symbol Menory występował tylko na grobach kobiet. Od kiedy w 1948 roku Powstało Państwo Izrael Menora stała się jego Godłem Narodowym  i przestała symbolizować nagrobek kobiety.

– DŁONIE W GEŚCIE BŁOGOSŁAWIEŃSTWA – oznaczają, że zmarły mężczyzna pochodził z rodu arcykapłana Aarona i cieszył się wielkim poważaniem.

 

– DZBANEK Z MISĄ – oznacza to, że pochowany mężczyzna był Lewitą, to znaczy potomkiem rodu Lewiego. Do nich należało m.in. obmywanie kohenom (kapłanom)  rąk przed błogosławieństwem.

– KORONA – korona symbolizuje Torę, zazwyczaj zmarły mężczyzna był powszechnie szanowany, pobożny, prawy, wierny w małżeństwie, był głową rodziny.

– KSIĘGI – na otwockim cmentarzu występują bardzo często całe regały z książkami. Taki znak wskazuje ze zmarły spełniał religijne nakazy studiowania Tory i Talmudu , był uczonym w Piśmie, często nauczycielem lub rabinem.

– SKARBONKA – relief umieszczany na macewach osób znanych ze swej dobroczynności.

– WINOROŚL- oznaczała owocną pracę, bogactwo materialne i duchowe, a w przypadku kobiet płodność i obfitość cnót.

– GOŁĘBIE- oznaczały zgodne pożycie małżeńskie.

Reliefy mogły też przedstawiać atrybuty związane z wykonywanymi zawodami np.:

– GĘSIE PIÓRO LUB KAŁAMARZ- zmarły był kopistą, skrybą (soferem) i przepisywał Torę.

– INSTRUMENTY MUZYCZNE- były symbolem artysty muzyka lub odnosił się do imienia Mirjam.

– WĄŻ ESKULAPA- spotykamy na stelach lekarzy.

W tradycji żydowskiej cmentarz, grób jest traktowany, jako  miejsce rytualnie nieczyste sporadycznie odwiedzane. Z braku wyraźnego zobowiązania do opieki nad grobem wynika często zaniedbany wygląd nekropolii, nie usuwano zniszczonych pomników. Żydzi na groby zmarłych przynoszą kamyki, ale często także zobaczyć można kwitłechy (tzw. kartki z prośbami, modlitwami do Boga).

Po zakończeniu drugiej wojny światowej na cmentarzu dokonywano nielicznych pochówków, o czym świadczą groby z lat 50 – tych. 

Warto odwiedzić ten tajemniczy, nastrojowy zakątek naszego Parku, aby poznać historię i  świadectwo życia narodu.