Autor: ChPK

Dwór w Pracach Dużych

W Pracach Dużych położonych w gminie Tarczyn, przy ulicy Tarczyńskiej 49, mieści się murowany dwór. Dawniej była tu jedynie drobna własność szlachecka. W XX wieku ziemie te były w rękach rodziny Budnych, m.in. Apolinarego Budnego. Majątek liczył wówczas 258 hektarów. Potem Prace Duże należały do Romany Orłowskiej. Bardzo zgrabny dwór wzniesiono w okresie dwudziestolecia międzywojennego w formach stylu polskiego, nawiązującym zarówno do epoki baroku, jak i okresu klasycyzmu. Posadowiony jest na planie prostokąta, o regularnej bryle, podpiwniczony, parterowy, z mieszkalnym poddaszem. Klasycystyczny charakter ma prosta parterowa bryła dworu, nakryta czterospadowym dachem oraz dwukolumnowy wgłębny portyk. Barokowy jest falisty szczyt wieńczący wystawkę dachową na osi elewacji frontowej oraz szczyt znacznie szerszej wystawki dachowej w elewacji ogrodowej. Od frontu posiada wystawkę z barokowym szczytem, w którym widnieje Jastrzębiec – herb Budnych. Wystawka ta jest dodatkowo z obu stron ujęta spływami wolutowymi. Jeszcze kilkanaście lat temu był w ruinie, bez dachu. Został odbudowany, przywrócony do dawnej świetności. Wokół dworu są pozostałości parku krajobrazowego.

Dwór Regnerówka w Piasecznie

W Piasecznie przy ulicy Świętojańskiej 42 mieści się zabytkowy neoklasycystyczny dworek z połowy XIX wieku zwany Regenerówką, który aktualnie jest pensjonatem. Jest malowniczo położony wśród starodrzewia i zieleni przy złączeniu rzek Jeziorki i Zielonej. Adam Regner – bohater i uczestnik wojny Rosyjsko-Tureckiej został pierwszym właścicielem dworku. Był również jednym z założycieli Ochotniczej Straży Pożarnej. Po jego śmierci właścicielem został syn Feliks Regner, uczestnik wojny Polsko-Rosyjskiej w obronie Warszawy w roku 1920, który również został odznaczony za zasługi. Hrabia Jerzy Szumiński, znawca zabytków, hodowca i pasjonat koni, mecenas sztuki odkupił od rodziny Regnerów zubożałą i zrujnowaną Regnerówkę. Odrestaurował on posiadłość, wybudował obok niej powozownię i stajnię, scalił w jedną całość ziemię rozczłonkowaną na wiele działek i wielu podwłaścicieli – całą dolinę 7 hektarową zmienił na pastwiska dla koni. Po śmierci Jerzego Szumińskiego posiadłość odziedziczył jego syn Tomasz, śpiewak operowy oraz artysta rzeźbiarz. Dworek Regenerówka został przez rodzinę Szumińskich herbu Leszczyc rozbudowany i w dalszym ciągu zachowuje tradycję polskiego dworu.

Dwór w Łyczynie (Gmina Konstancin-Jeziorna)

Łyczyn to wieś położona na południowy wschód od Konstancina-Jeziorny, kiedyś posiadłość Potulickich. Znajduje się tutaj dwór, który został wybudowany w dwudziestoleciu międzywojennym na zlecenie rodziny Potulickich. W latach 30 tych należał do hr. Józefa Potulickiego. Na chwilę przed rozpoczęciem II Wojny Światowej, po zlicytowaniu majątku w lipcu 1937 roku, przeszedł w posiadanie Stanisława Plebańskiego. Właściciel dworu Stanisław Plebański pochodził ze szlacheckiej rodziny polsko-litewskiej (herb Junosza), która brała udział w Powstaniu Listopadowym i w Powstaniu Styczniowym. Plebański wykształcił się na Paryskiej Sorbonie i jeszcze przed I Wojną Światową brał udział w budowach największych mostów w Azji. Brał również udział w wojnie z bolszewikami a w drugiej RP założył firmę i zajmował się budową wielu miejsc w Warszawie, między innymi kościoła przy ulicy Chełmskiej oraz kamienic przy ulicy Narbutta. Był związany ze Stronnictwem Pracy i przyjaźnił się z Władysławem Sikorskim, który do Łyczyna przyjeżdżał „na kawkę”. Dwór jest murowany z cegły i otynkowany, przykryty dachem łamanym oraz kryty dachówką. Posadowiony na planie prostokąta, o regularnej bryle, częściowo podpiwniczony, parterowy, z piętrową częścią środkową i z mieszkalnym poddaszem. Na pierwszym piętrze znajduje się balkon z oryginalną tralkową balustradą. Całość skomponowana w stylu dworkowym, z przewagą elementów późnego klasycyzmu i baroku. W latach 90 tych XX wieku należał do PGR Obory i wykorzystywany był jako mieszkania prywatne pracowników Rolniczego Zakładu Doświadczalnego. Obecnie stanowi własność prywatną.

Dwór w Sierzchowie (Gmina Góra Kalwaria)

Sierzchów to wieś położona w gminie Góra Kalwaria. Istniała już w XVI wieku jako Sierzchowo. Dwór posadowiony na planie prostokąta został wybudowany w 20-leciu międzywojennym dla Stefana Kowalskiego. Jest to budynek o cechach „stylu dworkowego”. Został wymurowany z cegły i jest podpiwniczony z mieszkalnym poddaszem. W elewacji frontowej znajduje się dwukolumnowy portyk toskański umieszczony niecentralnie. Wokół dworu są pozostałości parku krajobrazowego. Teren jest zamknięty i ogrodzony, stanowi własność prywatną. W latach 90 tych dwór był wykorzystywany przez biura Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej.

Dwór w Wilczynku

Dworek zlokalizowany w  miejscowości Baniocha, w gminie Góra Kalwaria przy ulicy Wilczynek 2. W 1783 roku właścicielami Baniochy byli Szymanowscy, w XIX wieku Szymanowscy, Bieniewscy, Chmielewscy, Czudowscy, Karol Werner, Lasoccy, a od końca stulecia Feliks Świerzaczyński. Po licznych parcelacjach część majątku Feliksa Świerzaczyńskiego odkupili około roku 1910 Władysław i Maria Tymienieccy, którzy w 1911 roku odsprzedali ją Władysławowi Wilczyńskiemu skąd najprawdopodobniej zawdzięcza swoją nazwę.

Niewielki dwór w Wilczynku to jeden z najpiękniejszych domów wybudowanych w stylu polskim. Powstał krótko przed I wojną światową lub zaraz po niej, zapewne dla rodziny Wilczyńskich. Parterowy, nakryty dachem polskim z okapem i wejściem poprzedzonym dwukolumnowym wgłębnym portykiem. Ponad nim zwieńczona trójkątnym frontonem wystawka dachowa z ładnie wykrojonym półkolistym oknem.

Budynek jest bardzo dobrze utrzymany, obecnie znajduje się w nim przedszkole.

Dwór w Brześcach

Brześce to wieś szlachecka z XV wieku położona w gminie Góra Kalwaria. Leży przy drodze wojewódzkiej nr 724, pomiędzy Konstancinem-Jeziorną a Górą Kalwarią.

Do zabytków Brześć należy zespół dworski z murowanym spichlerzem przy ulicy Osiedlowej 2A, który powstał prawdopodobnie wg projektu Jana Kantego Fontany w XVIII. Jan Kanty Fontana żył w latach 1731–1800 i był właścicielem Brześc w latach 1784-1791. Jan Kanty Fontana był architektem, geometrą i burgrabią Zamku Królewskiego w Warszawie. Drewniany dwór z 1784 roku w stylu barokowo-klasycystycznym, według projektu Marka Wiśniewskiego, w latach 1992- 1993 przeszedł gruntowną renowację.

Przyziemie dworu jest zbliżone do kwadratu z sienią przecinającą układ trzytraktowy, biegnącą swą osią od ganku w kierunku Jeziora Brześkiego. Z okien dworu mamy okazję podziwiać piękny widok wjazdu oraz zbocza wzniesienia, tafli jeziora, pasa zieleni i pól.

Zaciosy na zachowanych belkach futryn wykonane siekierkami lub dłutem dowodzą, że dwór był tynkowany, najpewniej gliną, ponieważ glinianą zaprawę w murach posiadają nadal kuchnia dworska i spichlerz.

Przed dworem zachował się unikatowy, jeden z dwóch zachowanych w Polsce, kulowy zegar słoneczny, który wskazuje czas za pomocą cienia.

W pobliżu dworu znajdują się pozostałości po parku krajobrazowym założonym na skarpie, z zachowanym starodrzewem i pomnikami przyrody, między innymi topolą czarną o obwodzie pnia prawie 7m, zaś nad jeziorem rośnie dąb szypułkowy o obwodzie 510cm.