Reintrodukcja traszki grzebieniastej i kumaka nizinnego oraz monitoring i ochrona ich siedlisk w Mazowieckim Parku Krajobrazowym w 2016 roku

Podstawowym celem zadania było zwiększenie liczebności traszki grzebieniastej Triturus cristaus i kumaka nizinnego Bombina bombina na terenie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego im. Cz. Łaszka, gatunków chronionych z mocy prawa krajowego (Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt) oraz prawa europejskiego (wymienione w II i IV Załączniku Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory).

Jednym z działań realizowanych przez Mazowiecki Zespół Parków Krajobrazowych jest czynna ochrona gatunków zwierząt. Przedsięwzięcie to zakłada wzmocnienie populacji traszki grzebieniastej i kumaka na terenie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego.

Co roku ze stawów i podmokłych łąk narażonych na wysychanie lub okresowy niedobór wody, na których stwierdzono występowanie tych płazów pobierano ich jaja w celu odchowania i wypuszczenia osobników do środowiska naturalnego. Pobór jaj i skrzeku przeprowadzono w kwietniu i maju 2016 roku. Jaja traszki grzebieniastej pobrano ze zbiorników wodnych a skrzek kumaków pobrano z terenu torfowiska „Bagno Całowanie”, obszaru Natura 2000 położonego w południowej części Parku. Poszukiwano ich wzdłuż linii brzegowej na roślinności wodnej, bowiem traszka grzebieniasta pojedynczo zawija złożone jaja w liście w specyficzny sposób,a kumak w luźnych pakietach przyczepionych do łodyg roślin. Zarodków nie odwija się z liści ale pobiera wraz z całą rośliną (w pierwszej kolejności pobiera się te rośliny rosnące przy samym brzegu, gdyż najbardziej narażone są na wahania stanu wody i zmienne warunki wilgotnościowe. Pobrane jaja umieszczono w wypełnionych wodą faunaboxach (woda amortyzuje wstrząsy i ochrania jaja przed nadmiernym wysuszeniem) osobnych dla każdego miejsca i oznakowanych następnie przewożono je do siedziby Mazowieckiego Zespołu Parków Krajobrazowych i do laboratorium SGGW w Warszawie.

Osobniki po wylęgu karmiono pokarmem naturalnie występującym w środowiskum, a w celu zmniejszenia zagęszczenia i przypadków kanibalizmu rozdzielano do akwariów. Po osiągnięciu odpowiedniego wieku (tj. zanik skrzeli zewnętrznych u traszki i zanik ogona u kumaka) osobniki zostały przetransportowane do zbiorników wodnych, skąd zostały uprzednio pobrane jaja, tak aby nie ingerować w pulę genową populacji.

Ostatecznie w 2016 roku pobrano 163 jaja traszki grzebieniastej Triturus cristatus, wypuszczono 78 osobników dorosłych i 87 jaj kumaka nizinnego Bombina bombina a wypuszczono 41 osobników.

Innym ważnym elementem tego zadnia jest monitoring warunków wilgotnościowych poprzez pomiar zwierciadła wody gruntowej. Realizowany jest on na glebach torfowych (bagiennych) i pobagiennych (odwodnionych) „Bagna Całowanie” w Mazowieckim Parku Krajobrazowym. Pomiar uwilgotnienia tych terenów jest niezwykle istotny do identyfikacji i monitoringu procesów zachodzących w glebach, jak również dla gatunków roślin i zwierząt występujących na tym obszarze. Wiele procesów fizycznych i chemicznych tych gleb jest ściśle powiązana z uwilgotnieniem. Aby chronić to siedlisko zwierciadło wody na terenach torfowych powinno znajdować się jak najbliżej powierzchni terenu i wahać się w przedziale od 0 do 30 cm. Należy również wskazać, że położenie poziomu wody gruntowej ma bezpośredni wpływ na poziom lustra w zbiornikach wodnych, w których gody obywają gatunki zwierząt w tym traszka grzebieniasta i kumak nizinny.

W przypadku niniejszego obszaru tematyką badań było zaleganie poziomu wody gruntowej w piezometrach zlokalizowanych na działkach będących w zarządzie MZPK. Punkty kontrolno – pomiarowe składają się z dwóch piezometrów:

– Płytsze umieszczone w glebie organicznej do głębokość od 1 do 1,5 m;

– Głębsze sięgające do gleby mineralnej i spongu warstwy torfu (średnia głębokość piezometrów ok. 3,5 m).

Pomiar poziomu zwierciadła wody wykonywano w cyklicznych odstępach czasu przy jednoczesnym pomiarze opadów. W tym celu zainstalowano dwa automatyczne deszczomierze (jeden z nich położony w bliskiej odległości od analizowanego obszaru/ działek MZPK).

W 2016 r. pomiary położenia wód gruntowych rozpoczęto 1 kwietnia bazując na wcześniej zainstalowanych 15 punktach kontrolno – pomiarowych. Bieżący rok przyniósł kolejną wiosnę i początek lata z suszą atmosferyczną.
W poszczególnych analizowanych miesiącach od początku kwietnia do końca października, opady atmosferyczne były stosunkowo niewielkie. Prowadzone badania terenowe potwierdziły, ze w trakcie okresu letniego na skutek relatywnie niskich opadów, a nawet częściowo ich braku, poziomy wód gruntowych na torfowisku znacznie się obniżyły. Najniższe zanotowane spadki wystąpiły w miesiącu wrześniu i wynosiły od 60 do prawie 100 cm zalegania zwierciadła wód gruntowych poniżej powierzchni terenu.

Jedynie poprzez budowę zastawek, oczyszczanie rowów melioracyjnych i racjonalną gospodarkę wodną możemy zahamować proces degradacji torfowiska oraz wysychania niewielkich zbiorników wodnych, w których odbywają gody traszki i kumaki, a wymienione działania wpłyną na ochronę lokalnych populacji nie tylko tych płazów.

„Identyfikacja zagrożeń wynikających ze zmian stosunków wodnych siedlisk traszki grzebieniastej Triturus cristatus i kumaka nizinnego Bombina bombina oraz ich reintrodukcja na terenie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego dofinansowano przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie, w formie dotacji w kwocie 10 000,00 zł.”

Galeria (fot.archiwum MZPK):