Odbudowa populacji raka szlachetnego (Astacus astacus) w Kozienickim Parku Krajobrazowym

29.08.2016

Z inicjatywy pracowników Zespołu ds. Kozienickiego Parku Krajobrazowego powstał program czynnej ochrony raka szlachetnego mający na celu odbudowę populacji tego gatunku w wodach Puszczy Kozienickiej.

Rak szlachetny (Astacus astacus) to typowo europejski gatunek skorupiaka, który może dorastać do20 cm długości całkowitej. Niegdyś powszechnie występował w wodach śródlądowych Polski. Najczęściej spotykany był w niewielkich rzekach o bardzo urozmaiconej linii brzegowej i czystej wodzie, co spowodowało, że określono go mianem testera czystości wód. Obecnie notowany jest sporadycznie z powodu wysokich wymagań siedliskowych. Podstawowymi czynnikami, które przyczyniły się do utraty większości populacji raka szlachetnego są:

dżuma racza (choroba wywoływana przez mikroskopijne grzyby pasożytnicze)
postępujące zanieczyszczenie wód
intensywny rozwój rolnictwa i zabiegi agrotechniczne
introdukcje raków pochodzenia amerykańskiego – pręgowatego i sygnałowego, będących nosicielami dżumy raczej
nieprzemyślane zabiegi zarybieniowe

Prace inwentaryzacyjne jakie wykonano na obszarze Puszczy Kozienickiej wykazały, że obecnie występują tu jedynie 3 populacje raka szlachetnego. Wykazano jednocześnie, że obszar ten położony jest w obrębie ekspansji obcego gatunku raka – raka pręgowatego pochodzącego z Ameryki Północnej.

Czynna ochrona daje szansę na chociaż częściowe odtworzenie pogłowia raka szlachetnego w wodach Puszczy Kozienickiej. Dotyczy to szczególnie drobnych cieków, zlokalizowanych w obrębie Lasów Państwowych, które nie są użytkowane i zbyt często penetrowane przez ludzi, co daje swoiste zabezpieczenie siedlisk.

W ramach programu z odłowionych na terenie Puszczy Kozienickiej samic matek uzyskano wylęg młodych raczków (ok. 700 osobników). Po pięciomiesięcznym podchowie część z nich została wypuszczona do rodzimych cieków wodnych, wzmacniając w ten sposób liczebność lokalnych populacji. Pozostałe z wychodowanych raków wypuszczono do wytypowanych wcześniej cieków wodnych, na których sformowano kilkanaście rumowisk kamiennych, mających pełnić funkcje raczych kryjówek. W kolejnych latach będzie prowadzony monitoring tych miejsc w celu potwierdzenia osiągnięcia zamierzonego efektu, czyli odtworzenia pogłowia raka szlachetnego w Kozienickim Parku Krajobrazowym.

Nadzór naukowy nad projektem pełni dr inż. Witold Strużyński – pracownik Wydziału Nauk o Zwierzętach SGGW w Warszawie.