Pajęczaki (Arachnida) Chojnowskiego PK

Pajęczaki dla wielu osób są mało interesującą grupą zwierząt, a wręcz wywołują niechęć i strach. Zachęcamy jednak aby kliknąć przycisk „czytaj dalej” i poznać ich fascynujący świat.

RZĄD: Pająki Araneae

Na terenie Polski objęto ochroną tylko 7 gatunków pająków. Żaden z nich nie został stwierdzony na terenie Chojnowskiego Parku. Do niedawna chroniony był również tygrzyk paskowany, który jednak w ostatnich latach zwiększył swoją liczebność. W związku z ociepleniem klimatu rozszerza on swój zasięg. Występuje również licznie, w odpowiednich dla siebie siedliskach, na terenie Chojnowskiego Parku.

RODZINA: Aksamitnikowate Clubionidae

• Uwagi do identyfikacji: aksamitnikowate bywają bardzo podobne do worczakowatych. Cechą po której można odróżnić te dwie rodziny jest wygląd kądziołków przędnych. U aksamitnikowatych są one skierowane do siebie, a u worczakowatych rozchodzą się w przeciwne strony. Pająki wewnątrz rodziny aksamitnikowatych są często do siebie niezwykle podobne i tylko pod mikroskopem jest możliwe ich rozróżnienie.
• Zachowania i ciekawostki: pająki te rzadko można obserwować, gdyż są aktywne nocą. Wędrują wtedy w poszukiwaniu pokarmu. W dzień ukrywają się pod kłodami i kamieniami. Mogą też tworzyć własne kryjówki z oprzędów umieszczonych na roślinności. Również w oprzędach ukrywają jaja. Młode pająki po wykluciu jakiś czas przebywają w oprzędzie.

Aksamitnik Clubiona sp.

RODZINA: Worczakowate Gnaphosidae

• Uwagi do identyfikacji: przedstawiciele rodziny worczakowatych mają bardzo zróżnicowane rozmiary i ubarwienie, jednak część jest niemal bliźniaczo podobna do przedstawicieli rodziny akstamitnikowatych. W Polsce występuje ponad 50 gatunków z tej rodziny.
• Sposób zdobywania pokarmu: aktywne polowanie na ofiarę

Skalnicowiec popielaty Berlandina cinerea

RODZINA: Ciemieńcowate Dictynidae

Ciemieniec kędzierzawny (zwyczajny) Dictyna cf. arundinacea

• Długość ciała: samica 3,5 mm, samiec 2,5 mm
• Uwagi do identyfikacji: można go obserwować od kwietnia do lipca. Bardzo podobny do ciemieńca kędzierzawnika Dictyna uncinata. Przynależność gatunkową można spróbować ocenić po siedlisku. D. arundinacea najchetniej buduje sieci na ubiegłorocznych, suchych roślinach, a D. uncinata na liściach drzew.
• Biotop: nieużytki, pobocza dróg, łąki i murawy
• Sposób zdobywania pokarmu: sieć łowna
• Zachowania i ciekawostki: pająk buduje sieć na wyższych suchych roślinach; wewnątrz oprzędu znajduje się kryjówka pająka. Sieć łowna jest nieregularna i wełnista.

Liściak purpurowy Nigma flavescens

• Długość ciała: samica 4 mm, samiec 2,5 mm
• Uwagi do identyfikacji: gatunek podobny do liściaka zielonego, jednak jak sama nazwa wskazuje dorosłe osobniki znacznie się różnią ubarwieniem ciała. Liściaka purpurowego można obserwować już od maja, a liściaka zielonego dopiero od sierpnia.
  
• Biotop: liście drzew liściastych, na skrajach lasów i ogrodów
  
• Sposób zdobywania pokarmu: sieć łowna
• Zachowania i ciekawostki: buduje sieci łowne na wierzchniej stronie liści, gdzie łapie drobne bezkręgowce.
  

RODZINA: Darownikowate Pisauridae

Darownikowate reprezentują na terenie Polski tylko trzy gatunki. Te dość spore pająki nie konstruują sieci. Polują aktywnie na swoją zdobycz na ziemi i na wodzie, a nawet pod jej powierzchnią, gdyż umieją nurkować. Ich ofiarami padają bezkręgowce, ale też małe rybki i płazy. Bagnik przybrzeżny i nadowdny są naszymi największymi Polskimi pająkami, osiągają rozmiary aż… do 2 cm.

Bagnik przybrzeżny (kłębosz białobrzegi) Dolomedes fimbriatus

• Długość ciała: samica 15-22 mm, samiec 10-13 mm
• Uwagi do identyfikacji: bagnik przybrzeżny jest bardzo podobny do bagnika nadwodnego, można go również pomylić z pająkami piratnikami z rodziny pogońcowatych
• Biotop: skraje wód
• Sposób zdobywania pokarmu: aktywne polowanie na ofiarę
• Zachowania i ciekawostki: bagnik zamieszkuje brzegi wód i podmokłe łąki, gdzie przemieszcza się po powierzchni wody. Samica, podobnie jak samica darownika, nosi kokon z jajami w szczękoczułkach. Młode pajączki osiągają dojrzałość płciową dopiero po 2 latach.
  Bagnik przybrzeżny w Zachodniej Europie jest zagrożony w skutek osuszania zbiorników wodnych, co powoduje utratę odpowiednich dla niego siedlisk. W Polsce jego sytuacja na razie jest trochę lepsza.

• Strategie zdobywania pokarmu: aby zapolować bagnik nurkuje i chwyta podwodne bezkręgowce, kijanki płazów oraz małe ryby. Może też stukać odnóżami o powierzchnię wody zachęcając ciekawską zdobycz do zbliżenia się.

Darownik przedziwny Pisaura mirabilis

• Długość ciała: samica 11-15 mm, samiec 10-12 mm
• Uwagi do identyfikacji: darownik ma bardzo charakterystyczny, wygląd. Można go rozpoznać po sporym rozmiarze ciała, wrzecionowatym odwłoku oraz wzorach na ciele.
• Różnorodność ubarwienia ciała: jak wiele innych gatunków pająków darowniki wykazują pewną różnorodność w kolorystyce ciała. Na odwłoku mają charakterystyczny, wrzecionowaty wzór, który może mieć bardziej faliste lub proste obrzeżenie.

• Biotop: przydroża, łąki
• Sposób zdobywania pokarmu: aktywne polowanie na ofiarę
• Zachowania i ciekawostki: Darownik przedziwny jest dość dużym pająkiem, osiąga rozmiar do 14 mm długości, czyli prawie 1,5 cm. Można go napotkać wśród niskiej roślinności, w miejscach gdzie dociera słońce. W ciągu dnia można go zobaczyć siedzącego na liściach. Darownik nie buduje sieci łownych tylko poluje aktywnie albo na ziemi albo na roślinności. Typową pozycją podczas polowania jest wysunięcie do przodu dwóch przednich par odnóży. Darowniki można łatwo zaobserwować w ciągu dnia w odpowiednich dla nich siedliskach. W ciepłe dni wygrzewają się na liściach, w zaroślach. Przybierają przy tym albo pozę z rozłożonymi nogami albo kuląc nogi pod siebie. Ta druga pozycja ma na celu zmylenie drapieżników.

• Zachowania godowe: Nazwa tego pająka pochodzi od jego charakterystycznego zachowania godowego. Przed zalotami łowi zdobycz, która będzie prezentem dla partnerki. Prezent ma za zadanie odwrócić jej uwagę. Podczas, gdy samica pożywia się zdobyczą para odbywa kopulację.

• Opieka nad potomstwem – samica darownika opiekuje się swoim potomstwem nosząc jaja w kulistym kokonie o średnicy ok. 1 cm. Nosi go ze sobą przytrzymując szczękoczułkami. Na niedługo przed wylęgiem młodych samica buduje namiot z oprzędu, gdzie umieszcza kokon.

RODZINA: Krzyżakowate Araneidae

Krzyżakowate to liczna rodzina pająków, w naszym kraju reprezentowana przez 49 gatunków. Są to pająki tkające sieci łowne. Po utkaniu sieci krzyżakowaty czai się na jej środku lub ukryty w sąsiedztwie aż wpadnie do niej ofiara. Do tej rodziny należy najbardziej w naszym kraju rodzaj pająków czyli krzyżaki, ale również bardzo atrakcyjnie ubarwiony tygrzyk paskowany Argiope bruennichi. Przedstawiciele tygrzyka, których najczęściej możemy spotkać na łąkach, są to samice. Samce są dużo bardziej niepozorne i trudno się domyśleć na pierwszy rzut oka, że to ten sam gatunek.

Araniella spp.

• Długość ciała: zależnie od gatunku samice od 4 do 11 mm, samce od 3 do 6 mm

Krzyżak ogrodowy Araneus diadematus

• Długość ciała: samica 12-17 mm, samiec 5-10 mm
• Biotop: ogrody, łąki, lasy, przydroża
• Sposób zdobywania pokarmu: kolista sieć łowna

• Różnorodność ubarwienia ciała: krzyżaki ogrodowe mogą mieć ubarwienie żółtobrązowe, czerwonobrązowe lub ciemnobrązowe.
  

Krzyżak łąkowy Araneus quadratus

• Długość ciała: samica 13-18 mm, samiec 7-10 mm
• Uwagi do identyfikacji: krzyżaka łąkowego można łatwo poznać po jego masywnej budowie (w przypadku samicy). Czasem można go pomylić z krzyżakiem dwubarwnym. Te dwa gatunki można rozróżnić po rysunku na głowotułowiu. Przez jego środek u krzyżaka dwubarwnego przebiega wąska linia, a u łąkowego widoczny jest szeroki pas. Najbardziej charakterystyczną cechą ubarwienia krzyżaka łąkowego są cztery białe duże plamy na odwłoku.
  

• Różnorodność ubarwienia ciała: krzyżaki łąkowe mają bardzo zróżnicowane ubarwienie o różnej intensywności. Mogą to być barwy w odcieniach białawych, zielonkawych, żółtych, pomarańczowych, czerwonych, bordowych i brązowych.
  

• Biotop: łąki, przydroża, nieużytki, lasy
• Sposób zdobywania pokarmu: kolista sieć łowna
• Zachowania i ciekawostki: sieć budowana jest dość nisko, maksymalnie na wysokości do 50 cm. Sieć ma około 20 promieni. Krzyżak łąkowy w ciągu dnia chowa się w sąsiedztwie sieci w kopulastym schronieniu zbudowanym z roślinności połączonej siecią. Do kryjówki od sieci ciągnie się sieć sygnalizacyjna która pozwala pająkowi poznać kiedy w sieci szamocze się ofiara. Może wtedy zaciągnąć ją do swojej kryjówki i zjeść.
  Samce krzyżaka łąkowego nie są zbyt wytrwałe w zalotach. Szybko rezygnują. Po udanych zalotach młode osobniki dojrzewają bardzo szybko. Jeszcze tego samego lata.
  

Krzyżak dwubarwny Araneus marmoreus

• Długość ciała: samica 9-15 mm, samiec 5-9 mm
• Uwagi do identyfikacji: krzyżak dwubarwny może być bardzo podobny do krzyżaka łąkowego. Wg źródeł cechą która pozwala na rozróżnienie gatunków jest wyraźna ciemna, wąska kreska przechodząca przez środek głowotułowia krzyżaka dwubarwnego.
• Różnorodność ubarwienia ciała: krzyżak dwubarwny ma dwie podstawowe formy barwne marmoreus i pyramidatus.

• Biotop: wilgotne łąki, skraje lasów
• Sposób zdobywania pokarmu: kolista sieć łowna

Krzyżak pomarańczowy Araneus alsine

• Długość ciała: samica 15 mm, samiec 8 mm
• Uwagi do identyfikacji: charakterystyczne pomarańczowe ubarwienie ciała. Dorosłe osobniki można spotkać od czerwca do września.
• Biotop: wilgotne łąki, chętnie miejsca zacienione
  
• Sposób zdobywania pokarmu: sieć łowna
• Zachowania i ciekawostki: buduje sieci w trawie, na wysokości do 30 cm. Pająk chowa się w sąsiedztwie sieci w liściu zwiniętym w stożek.

Krzyżak sieciowy Araneus sturmi

• Długość ciała: samica 5 mm, samiec 3,5 mm
• Uwagi do identyfikacji: niektóre formy barwne mogą być podobne do krzyżaka czarownego. Można go obserwować od maja do lipca, a rzadszego krzyżaka czarownego aż do października.
• Biotop: lasy i zarośla
  
• Sposób zdobywania pokarmu: sieć łowna
• Zachowania i ciekawostki: buduje niewielką sieć na wysokości 1-2 metrów na drzewach i krzewach iglastych.

Krzyżak bursztynowy Larinioides patagiatus

• Długość ciała: samica 11 mm, samiec 7 mm
• Uwagi do identyfikacji: podobny do krzyżaka nadwodnego, jednak ubarwiony dość jednolicie
• Biotop: skraje lasów, zarośla
• Sposób zdobywania pokarmu: sieć łowna
• Zachowania i ciekawostki: sieci buduje na brzegach liści drzew i krzewów
  

Krzyżak gromadny Larinioides sclopetarius (= L. sericatus)

• Długość ciała: samica 10-14 mm, samiec 6-9 mm
• Uwagi do identyfikacji: krzyżak gromadny jest bardzo podobny do krzyżaka mostowego i nadwodnego, przy czym jest od nich większy. W porównaniu do krzyżaka nadwodnego jego ciało jest bardziej spłaszczone i ciemniejsze. Na głowotłowiu i odwłoku widoczne liczne białe włosy które nadają jego ciału jedwabisty wygląd. Włosy tworzą one jasny brzeg głowotłowia, a za oczami kształt przypominający literę „V”. Ciemne wzory na odwłoku są jasno obrzeżone wąską linią.
• Biotop: budynki, zadaszenia, mosty
• Sposób zdobywania pokarmu: kolista sieć łowna
• Zachowania i ciekawostki: jego polska nazwa odzwierciedla fakt, że sieci przedstawicieli tego gatunku są tkane bardzo blisko siebie. Często wręcz sieć jednego osobnika jest używana do zakotwiczenia sieci innych.

Krzyżak nadwodny Larinioides cornutus

• Długość ciała: samica 6-9 mm, samiec 5-8 mm
• Uwagi do identyfikacji: krzyżak nadwodny bywa bardzo podobny do krzyżaka mostowego i gromadnego. Jedną z cech charakterystycznych wyróżniających krzyżaka nadwodnego jest kontrastowe ubarwienie odwłoka. Głowotułów jest brązowy lub szarobrązowe. W przedniej części odwłoka znajduje się ciemny jasnoobrzeżony klin, a w tylnej ciemny wzór w kształcie liścia dębu (dwa ciemne pasy z jasnymi poprzecznymi liniami) z charakterystycznym przejaśnieniem w środkowej części odwłoka. Do całkowicie pewnej identyfikacji potrzebne jest zweryfikowanie kształtu nogogłaszczki samca oraz kształtu płytki płciowej znajdującej się na spodzie odwłoka. Samiec jest podobny do samicy, jednak ma mniejszy odwłok z wyraźniejszym wzorem.
• Różnorodność ubarwienia ciała: odwłok jest bardzo zróżnicowany w kolorze: od prawie białego przez żółtawy lub ciemnobrązowego, czasem czerwonawy. 

• Biotop: wilgotne łąki, brzegi wód
• Sposób zdobywania pokarmu: kolista sieć łowna
• Zachowania i ciekawostki: krzyżak nadwodny buduje sieć wśród niskiej roślinności. Za dnia chowa się w zbudowanej w sieci kryjówce z wejściem od dołu. Schronienie to jest zamaskowane częściami roślin i resztkami ofiar krzyżaka. Krzyżak czeka na ofiary, takie jak ważki i komary, po środku sieci lub w pobliskim schronieniu. Co wieczór pająki zjadają swoją sieć, jest to swoisty recykling.
  Gody krzyżaków nadwodnych odbywają  się  od wiosny do jesieni. Są uzależnione od zasobności pokarmu. Samica  chowa żółte jaja w dużych kokonach przyczepionych do roślinności. O ile samiec nie zostanie zjedzony przez samicę to oboje rodzice przez jakiś czas strzegą kokonu, jednak giną niedługo od złożenia jaj. Po miesiącu od złożenia jaj wykluwają się małe pajączki które pozostają w kokonie jeszcze przez dwa do trzech miesięcy.

Krzyżak ugorowy (krzyżaczek ugorowy) Agalenatea redii

• Długość ciała: samica 7-8 mm, samiec 3,5-5,5 mm
• Biotop: suche łąki. nieużytki
  
• Sposób zdobywania pokarmu: kolista sieć łowna

Krzyżak rogaty Araneus angulatus

• Długość ciała: samica 20 mm, samiec 10 mm
• Uwagi do identyfikacji: sporych rozmiarów krzyżak z „różkami” na odwłoku
  
• Biotop: skraje lasów, zadrzewienia, zarośla
  
• Sposób zdobywania pokarmu: sieć łowna
• Zachowania i ciekawostki: łowi zdobycz do sieci zawieszonej na wysokości około 1 m nad ziemią
  

Kołosz stożkowaty Cyclosa conica

• Długość ciała: samica 6-7 mm, samiec 4-4,5 mm
• Uwagi do identyfikacji: pająka łatwo rozpoznać po zaostrzonym kształcie odwłoka. Jego ubarwienie jest bardzo zmienne.

• Biotop: lasy iglaste i mieszane
• Sposób zdobywania pokarmu: kolista sieć łowna
• Zachowania i ciekawostki: kołosz buduje okrągłą sieć z pionowym pasem grubiej utkanej sieci, tzw. stabilimentum. Często w tym miejscu pająk pozostawia resztki swoich ofiar. Może to mieć na celu zmylenie drapieżników lub ofiar. Przez takie dekorowanie sieci rodzaj Cyclosa otrzymał swoją angielską nazwę „trashline orbweavers” co można przetłumaczyć jako „śmiecioliniowe krzyżakowate”. Pająki te mają również inną metodę zmylenia drapieżników. Zaniepokojone, trzęsą siecią w której centrum czekały na ofiarę. Drganie sieci znacznie utrudnia zlokalizowanie na niej pająka.

Kołosz szczelinowy Nuctenea umbratica

• Długość ciała: samica 16 mm, samiec 8 mm
• Uwagi do identyfikacji: spłaszczony odwłok, ciało ubarwione na różne odcienie brązu
  
• Biotop: zarośla, ogrody, osiedla
  
• Sposób zdobywania pokarmu: sieć łowna
• Zachowania i ciekawostki: aktywny większość roku, od wiosny do jesieni oraz w cieplejsze zimowe dni
  

Kołosz wielobarwny Aculepeira ceropegia

• Długość ciała: samica 9-14 mm, samiec 7-8 mm
• Uwagi do identyfikacji: kołosza można rozpoznać po sporych rozmiarach ciała i podłużnym odwłoku z charakterystycznym wzorem.
• Biotop: łąki, zarośla, pola, ogrody, ugory, przydroża
• Sposób zdobywania pokarmu: kolista sieć łowna

Tygrzyk paskowany Argiope bruennichi

• Długość ciała: samica 14-17 mm, samiec 4-6 mm
• Uwagi do identyfikacji: samica tygrzyka jest bardzo charakterystyczna. Podobne gatunki pająków nie występują w Polsce. Samiec jest dużo bardziej niepozorny.
• Biotop: łąki
• Sposób zdobywania pokarmu: kolista sieć łowna
• Zachowania i ciekawostki: tygrzyk był do niedawna objęty w Polsce ochroną, jednak ze względu na ocieplanie się klimatu ten ciepłolubny gatunek poszerza swój areał o obszary położone bardziej na północ.

• Rozród tygrzyków: na przełomie lata i jesieni samice tygrzyków budują grube oprzędy dookoła wcześniej złożonych żółtych jaj. Kokon zawieszony wśród suchych traw zlewa się kolorystycznie z otoczeniem. Młode pajączki w liczbie 300 do 400 wylęgają się po około miesiącu od złożenia jaj, jednak pozostają ukryte wewnątrz kokonu aż do wiosny.

Mangora Mangora acalypha

• Długość ciała: samica 5-6 mm, samiec 3-3,5 mm
• Biotop: łąki, ogrody, polany
• Sposób zdobywania pokarmu: kolista sieć łowna

Neoscona adianta

• Długość ciała: samica 5-7 mm, samiec 4-5 mm
• Biotop: tereny otwarte z trawami i zbożami
• Sposób zdobywania pokarmu: kolista sieć łowna

Rośliniowiec Singa hamata

• Długość ciała: samica 5-6 mm, samiec 4 mm
• Uwagi do identyfikacji: ciemny odwłok z podłużnymi białymi pasami, które są poprzedzielane poprzecznymi cieńszymi. Na 3 i 4 parze odnóży ciemne obrączki.
• Biotop: brzegi zbiorników i tereny otwarte, najchętniej wilgotne łąki
• Sposób zdobywania pokarmu: kolista sieć łowna

Singa nitidula

• Długość ciała: samica 5-6 mm, samiec 4 mm
• Uwagi do identyfikacji: w przeciwieństwie do rośliniowca poprzeczne białe pasy nie przecinają podłużnych pasów po bokach ciała, na nogach brak obrączek, a odwłok bardziej podłużny niż u rośliniowca.
• Biotop: wyższa roślinność i krzewy przy wodach płynących
• Sposób zdobywania pokarmu: kolista sieć łowna

Hypsosinga heri

• Długość ciała: samica 5 mm, samiec 3 mm
• Biotop: brzegi wód stojących, rzadziej wilgotne łąki
• Sposób zdobywania pokarmu: kolista sieć łowna

Zilla diodia

• Długość ciała: samica 3,5-4 mm, samiec 2,5-3 mm
• Uwagi do identyfikacji: mały rozmiar ciała, biała, trójkątna plama z przodu odwłoka a za nią parzyste ciemne plamy.
• Biotop: lasy i zarośla, również czasem ogrody
• Sposób zdobywania pokarmu: kolista sieć łowna
• Zachowania i ciekawostki: buduje bardzo gęstą sieć, składającą się z około 50 promieni. Pająka tego można zobaczyć za dnia siedzącego po środku sieci.

RODZINA: Kwadratnikowate Tetragnathidae

W Polsce występuje 16 gatunków kwadratnikowatych. Część z nich jest bardzo trudna do zidentyfikowania, np. przedstawione poniżej dwa gatunki są nimi najprawdopodobniej, ale nie da się tego stwierdzić w terenie czy na zdjęciu ze stuprocentową pewnością. Pająki te budują sieci, ale nie są to pełne sieci, gdyż mają dziurę w środku. Nazwywa się to „otwartym pępkiem”. Chyba najbardziej znanym przedstawicielem rodziny jest kwadratnik trzcinowy. Jest to gatunek związany z terenami podmokłymi i brzegami wód. W pozycji spoczynkowej kwadratnik układa się wzdłuż liścia, wyciągając nogi, a dzięki żółtozielonemu ubrawieniu odwłoka staje się prawie niewidoczny.

Czaiki Metellina sp.

• Długość ciała: samica 6,5-9 mm, samiec 6-7,5 mm
• Biotop: lasy, parki, ogrody, zarośla, łąki, przydroża
• Sposób zdobywania pokarmu: kolista sieć łowna typu „otwarty pępek”

Gruboszczękowiec większy Pachygnatha clercki

• Długość ciała: samica 6 mm, samiec 5 mm
• Uwagi do identyfikacji:
• Biotop: wilgotne łąki
• Sposób zdobywania pokarmu:
• Zachowania i ciekawostki:

Kwadratniki Tetragnatha sp.

• Długość ciała: samica 7-12 mm, samce 6-10 mm
• Uwagi do identyfikacji: charakterystyczny dla kwadratników jest podłużny odwłok o ostro ściętych brzegach

• Biotop: głównie brzegi wód, wilgotne łąki
• Sposób zdobywania pokarmu: kolista sieć łowna typu „otwarty pępek”
• Zachowania i ciekawostki: kwadratniki czasem łączą swoje sieci, tak że kilka osobników ma jedną wspólną sieć. Takie wydarzenie, jednak na masowa skalę, miało miejsce na jesieni 2018 roku na Greckiej wyspie Etoliko (ang. Aitoliko). Mieszkańcy wyspy odkryli z rana że powierzchnia wyspy pokryta jest pajęczą siecią o długości około 300 m (zobacz zdjęcia tutaj). Było to dzieło kwadratników długonogich Tetragnatha extensa, które występują również w Polsce. Kombinacja dużej wilgoci, wysokiej temperatury oraz dużych ilości pokarmu, czyli komarów, spowodowała, że kwadratniki zaczęły budować masowo sieci w celu rozrodu. Kiedy okres ten się zakończył sieci również znikły, zapewne też mieszkańcy wyspy ucieszyli się, ze zmniejszenia ilości uciążliwych komarów. W naszym kraju chyba nie możemy się spodziewać w najbliższym czasie takiego zjawiska ze względu na bardziej łagodny klimat Polski.

Pachygnatha sp.

• Długość ciała: 3-6 mm

RODZINA: Lejkowcowate Agelenidae

Rodzina sporych, jak na przedstawicieli krajowych gatunków, pajęczaków. Budują one lejkowate w kształcie sieci, na końcu których znajduje się rurka mieszkalna.

Kątnik domowy Tegenaria domestica

Kątnik domowy większy Eratigena atrica

• Długość ciała: samica 12-18 mm, samiec 10-15 mm
• Biotop: pomieszczenia gospodarce, piwnice, strychy
• Sposób zdobywania pokarmu: aktywne polowanie na ofiarę

Kątnik rdzawy Tegenaria ferruginea

Lejkowiec labiryntowy Agelena labyrinthica

• Długość ciała: samica 10-14 mm, samiec 8-12 mm
• Biotop: nasłonecznione, suche, tereny otwarte
• Sposób zdobywania pokarmu: aktywne polowanie na ofiarę

RODZINA: Motaczowate Anyphaenidae

Motaczowate są w naszym kraju reprezentowane przez tylko jeden gatunek – motacza nadrzewnego.

Motacz nadrzewny Anyphaena accentuata

• Długość ciała: samica 5-9 mm, samiec 4-7 mm
• Biotop: drzewa, krzewy, zaroślia i łąki
• Sposób zdobywania pokarmu: aktywne polowanie na ofiarę
• Uwagi do identyfikacji: każdy może łatwo poznać ten gatunek po ciemnych plamkach na środku odwłoka oraz po jasnych kropkach znajdujących się na ciemnych pasach biegnących wzdłuż głowotłowia.

Jest to pająk dość niewielki, gdyż nie osiąga wielkości 1 cm.

RODZINA: Nasosznikowate Pholcidae

W Polsce występują trzy gatunki z tej rodziny. Mają niewielkie, smukłe ciało i długie nogi. Charakterystycznym zachowaniem jest opieka nad kokonem z jajami, który samica nosi ze sobą.

Nasosznik drobny Pholcus opilionoides

• Długość ciała: 4-5 mm

Nasosznik Pholcus sp.

• Długość ciała: 7-10 mm

RODZINA: Naśladownikowate Mimetidae

Guzoń pajęczarz Ero furcata

RODZINA: Obniżowate Liocranidae

Knapiatek brązowy Agroeca cf. brunnea

• Biotop: lasy, zarośla, ogrody, polany
• Sposób zdobywania pokarmu: aktywne polowanie na ofiarę

Pająki tego gatunku za dnia chowają się wśród roślinności i pod kawałkami drewna oraz kory. Charakterystyczne są ich kokony jajowe, które wyglądają jak biały kieliszek zawieszony wśród roślinności. Pająki budują je w nocy, a po ukończeniu snucia kokonu kamuflują go drobinkami piasku i patyczkami. Czasem samica pająka nie zdąży skończyć swojej pracy, pozostawiając złoże jaj niezabezpieczone dodatkową warstwą materiału. Taki biały kokon, ze względu na swój wyjątkowy wygląd nazywny jest on „latarnią wróżki”.

RODZINA: Omatnikowate Theridiidae

W Polsce występuje ponad 60 gatunków z tej rodziny. Są to dość małe pająki, często o dużym w stosunku do reszty ciała odwłoku. Konstruują nieregularne sieci.

Omatnik troskliwy Theridion pictum

• Biotop: lasy, łąki
• Sposób zdobywania pokarmu: sieć łowna

Parasteatoda cf. lunata

• Biotop: lasy, zadrzewienia, zarośla, ogrody
• Sposób zdobywania pokarmu: sieć łowna

Parasteatoda cf. tabulata

• Biotop: mury i ogrodzenia
• Sposób zdobywania pokarmu: sieć łowna

Phylloneta impressa/sisyphia

• Biotop: skraje lasów, nieużytki, zarośla, łąki
• Sposób zdobywania pokarmu: sieć łowna

Steatoda castanea

• Długość ciała: samica 6-7 mm, samiec 5-6 mm
• Uwagi do identyfikacji: przez środek odwłoka przechodzi jaśniejsza linia. Jaśniejsze linie widoczne są również po bokach odwłoka.
• Biotop: wnętrze i otoczenie siedlisk ludzkich
• Sposób zdobywania pokarmu: sieć łowna

Zawijak żółtawy Enoplognatha cf. ovata

• Biotop: skraje lasów, ogrody, zarośla, łąki, polany
• Sposób zdobywania pokarmu: sieć łowna

Zyzuś tłuścioch Steatoda bipunctata

• Uwagi do identyfikacji: zyzuś tłuścioch i Steatoda grossa są do siebie bardzo podobne. U zyzusia tłuściocha przeważnie widoczne są obrączki na odnóżach.
• Biotop: budynki i ich otoczenie

RODZINA: Osnuwikowate Linyphiidae

W Polsce stwierdzono występowanie aż 300 przedstawicieli tej rodziny. Są to dość małe pająki o podłużnych odwłokach. Mają osiem oczu ułożonych w dwóch rzędach na głowotłowiu. Wykorzystują swoje nici jako środek lokomocji i unoszą się na nich na wietrze.

Osnuwik pospolity Linyphia triangularis

• Uwagi do idyntyfikacji

• Biotop: ogrody, łąki, lasy, przydroża
• Sposób zdobywania pokarmu: płachtowata sieć łowna
• Zachowania i ciekawostki: płachtowata sieć łowna osnuwika przywodzi na myśl odwrócony spadochron. Do płachtowatej sieci rozwieszonej w poziomie schodzą pionowe pojedyńcze nici. Owady wpadają na pionowe nici i spadają na płachtę pod spodem. Na dole, pod siecią czeka na ofiarę pająk, który ma z tego miejsca dobry widok na to co się złapało, co zwiększa bezpieczeństwo jego samego.

Snówek okazały Neriene montana

Gongylidium cf. rufipes

• Biotop: lasy, najchętniej wilgotne
• Sposób zdobywania pokarmu: sieć łowna

Macrargus rufus

• Biotop: lasy, wrzosowiska

RODZINA: Pogońcowate Lycosidae

W Polsce żyje około 70 gatunków pogońcowatych, jednak wiele z nich bardzo trudno rozróżnić na pierwszy rzut oka, gdyż mają mało charakterystyczne ubarwienie i wzory na ciele. Często spotykanymi przedstawicielami tej rodziny są wałęsaki. Możemy je znaleźć w lasach oraz na terenach otwartych (łąki, torfowiska, itd.). Wiele z nich poluje aktywnie w dzień, chwytając owady, ale też inne pająki. Są to bardzo pożyteczne pająki, gdyż zjadają owady uważane za szkodniki w gospodarce rolnej i leśnej. Samice noszą na odwłoku kokony z jajami, przyczepione do kądziołków przędnych. A kiedy młode pajączki opuszczą kokon podróżują na odwłoku matki.

Krzeczek naziemnik Trochosa terricola
Krzeczek polny Trochosa ruricola

• Zachowania i ciekawostki: krzeczek naziemnik jest częstą ofiarą swędosza pajęczarza Anoplius viaticus. Owad ten należy do nastecznikowatych (Pompilidae). Samice paraliżują swoim jadem pająka, a następnie zaciągają go do norki, gdzie składają w nim pojedyncze jajo z którego wykluwa się larwa, która zjada pająka.

Korsarz piratnik Pirata piraticus

Wałęsaki Pardosa sp.

• Uwagi do identyfikacji:

• Biotop: dna lasów, łąki
• Sposób zdobywania pokarmu: aktywne polowanie na ofiarę
• Zachowania i ciekawostki: samica opiekują się kokonami z jajami nosząc je ze sobą.

Wałęsak leśny Pardosa lugubris

Wałesak zwyczajny Pardosa amentata

Wymyk lamparci Arctosa leopardus

Pogoniec łowczak Xerolycosa miniata

Pogoniec lesiec Xerolycosa nemoralis

RODZINA: Skakunowate Salticidae

Rodzina pająków potrafiących energicznie i szybko skakać, co wykorzystują zarówno polując na ofiarę, jak i uciekając przed niebezpieczeństwem. Do tej rodziny należą pająki z rodzaju Portia występujące m.in. w Chinach, niektórych krajach Afryki i w Australii, które uważane są za najinteligentniejszych przedstawicieli pajęczaków. Portia sp. polują na inne gatunki pająków wykorzystując różne strategie, jak na przykład poruszanie nićmi sieci ofiary w sposób sugerujący zaczepiony na przędzy liść lub trzęsienie nią w sposób imitujący uwięzionego w niej owada. Mogą też dyskretnie przecinać nici sieci ofiary torując sobie w ten sposób drogę do odpowiedniej lokalizacji z której oceniają że najskuteczniejszy będzie atak.

Skakunowate uważane są za najbardziej urocze pająki. Przez swoje duże oczy i różnorodność kolorów stały się modelami wielu fotografów. Fotografie pięknych skakunowatych można obejrzeć np. na stronie internetowej fotografki-amatorki z południowej Afryki Vidy Van Der Walt. Wśród jej najbardziej znanych zdjęć są fotografie pająka Oviballus vidae którego samica przypomina wyglądem owieczkę.

Drobnik krętowłosy Pseudeuophrys erratica

Dryguś zmienny Aelurillus v-insignitus

• Długość ciała: samica 5-7 mm, samiec 4-5 mm
• Biotop: piaszczyste i nasłonecznione tereny takie jak murawy kserotermiczne i wydmy śródleśne
• Sposób zdobywania pokarmu: aktywne polowanie na ofiarę

Lśniś Heliophanus sp.

Mocarek bury Ballus chalybeius

Naskocz okularowy Asianellus festivus

Neon reticulatus

Pyrgun nakrzewny (Pyrgun zwyczajny) Evarcha falcata

• Długość ciała: samica 6-8 mm, samiec 5 mm
• Biotop: lasy, parki, zacienione zarośla
• Sposób zdobywania pokarmu: aktywne polowanie na ofiarę

Pyrgun nazielny Evarcha arcuata

• Długość ciała: samica 6-8 mm, samiec 5-6 mm
• Biotop: skraje lasów, łąki, przydroża, nieużytki
• Sposób zdobywania pokarmu: aktywne polowanie na ofiarę
• Zachowania i ciekawostki: żywią się bezkręgowcami w swoim rozmiarze lub mniejszymi, w tym innymi pająkami.

Rozciągnik mchuś Marpissa muscosa

• Zachowania i ciekawostki: jest to jeden z trzech przedstawicieli z rodzaju Maripissa występujących w Polsce. Innym przedstawicielem rodzaju jest bardziej kolorowy rozciągnik natrzcinny.

Skakun arlekinowy Salticus scenicus

• Długość ciała: 5-7 mm
• Biotop: często ściany i mury ale też tereny dzikie
• Sposób zdobywania pokarmu: aktywne polowanie na ofiarę

Skakun zebra Salticus zebraneus

• Długość ciała: 3-4,5 mm
• Biotop: pnie drzew w lasach, zaroślach, na polanach i nieużytkach
• Sposób zdobywania pokarmu: aktywne polowanie na ofiarę

Skoczek łąkowy Attulus floricola

RODZINA: Spachaczowate Sparassidae

Spachacz zielonawy Micrommata virescens

RODZINA: Ślizgunowate Philodromidae

W Polsce stwierdzono 26 gatunków tej rodziny. Na zdobycz aktywnie polują wśród traw i niskiej roślinności.

Podłużnik długonogi Tibellus oblongus

• Długość ciała: 8-10 mm
• Uwagi do identyfikacji: jest to łatwo rozpoznawalny gatunek spośród ślizgunowatych. Ma on jasne ubarwienie i dwie charakterystyczne ciemne kropki na odwłoku. Dzięki kamuflującemu ubarwieniu może on skutecznie ukrywać się wśród roślinności.
• Biotop: skraje lasów, łąki, przydroża, nieużytki
• Sposób zdobywania pokarmu: aktywne polowanie na ofiarę

Ślizgun – grupa Philodromus aureolus

• Długość ciała: samica 4-6 mm, samiec 3,5-5 mm
• Biotop: lasy, zarośla
• Sposób zdobywania pokarmu: aktywne polowanie na ofiarę

Ślizgun borowy Philodromus margaritatus

• Długość ciała: samica 5-6 mm, samiec 4-5 mm

Ślizgun nieparek Philodromus dispar

• Długość ciała: samica 4-5 mm, samiec 4 mm
• Biotop: lasy, parki, ogrody, zarośla, zadrzewienia
• Sposób zdobywania pokarmu: aktywne polowanie na ofiarę

Ślizgun sosnowy Philodromus fuscomarginatus

• Długość ciała: 6-7 mm
• Biotop: lasy iglaste i mieszane
• Sposób zdobywania pokarmu: aktywne polowanie na ofiarę

Śmiertek leśnostepowy Thanatus sabulosus

Śmiertek piaskowy Thanatus arenarius

RODZINA: Śpiesznikowate Oxyopidae

Śpiesznikowate jest to rodzina bogato reprezentowana w tropikach. W Europie występują tylko trzy gatunki z rodziny, a w Polsce żyje tylko jeden jej przedstawiciel – śpiesznik rysień.

Śpiesznik rysień Oxyopes ramosus

• Uwagi do identyfikacji: śpiesznika łatwo poznać bo nietypowym wydłużonym głowotłowiu oraz charakterystycznym wzorze na odwłoku. Na nogach znajdują się długie kolce. Oczy ustawione są po jednej parze w czterech rzędach. Długość ciała wynosi ok. 8 mm.
• Biotop: nasłonecznione tereny otwarte (murawy kserotermiczne, wrzosowiska i nasłonecznione skraje lasów)
• Sposób zdobywania pokarmu: aktywne polowanie na ofiarę
  Poluje na swoje ofiary podkradając się do nich na małą odległość i szybko się na nie rzucając. Nie buduje sieci.

RODZINA: Topikowate Cybaeidae (Argyronetidae)

W Polsce występują trzy gatunki z tej rodziny, jednak najbardziej znanym i najczęściej spotykanym jest topik.

Topik Argyroneta aquatica

• Długość ciała: samica 8-15 mm, samiec 9-12 mm
• Uwagi do identyfikacji:
• Biotop: wody stojące i wolno płynące
• Sposób zdobywania pokarmu: aktywne polowanie na ofiarę
• Zachowania i ciekawostki: jest to jedyny pająk który żyje pod powierzchnią wody. Inne gatunki związane nurkują w celu zdobycia pokarmu, ale poza tym bytują na jej powierzchni. Taki tryb życia topika jest możliwy dzięki tworzeniu przez pająka baniek z powietrzem zwanych dzwonami. Topik żyje głównie w stawach w których może przyczepić swój dzwon do roślin wodnych. Aby utworzyć bańkę z powietrzem pająk tka płachtę pod wodą, do której następnie zbiera z powierzchni wody powietrze. W dzwonie mieszkalnym pająk może oddychać i zjadać tam upolowany pokarm. Żywi się podwodnymi owadami i innymi bezkręgowcami, ale też kijankami płazów i larwami ryb. Również rozród topika odbywa się wewnątrz dzwona z powietrzem, który w posiada dwie komory – w jednej komorze przebywa samica, a w drugiej kokony z jajami.

RODZINA: Trawnikowcowate Miturgidae

Trawnikowiec pospolity Zora spinimana

RODZINA: Ukośnikowate Thomisidae

Ukośnikowate są bardzo ciekawą rodziną, gdyż z wygląda przypominają trochę kraby. Polują aktywnie na ofiarę w czym pomagają im dwie pary przednich odnóży, które są zdecydowanie większe od tylnych. Większość z nich poluje na dość dużą zdobycz, którą paraliżuje ukąszeniem. Ukośnikowate mają dość dobry wzrok, jednak na niewielką odległość. Aktywne są w dzień. Na terenie Polski stwierdzono występowanie aż 40 gatunków z tej rodziny.

Bokochód pospolity Xysticus ulmi

• Długość ciała: samica 5-8 mm, samiec 3-4 mm
• Uwagi do identyfikacji: Na głowotułowiu ciemny trójkąt jest znacznie wydłużony. Ma lekko bardziej wydłużony odwłok niż inni przedstawiciele rodzaju. Ciemniejszy wzór na odwłoku otoczony jest ciemniejszą wyraźną linią. U samca dwie przednie pary nóg ciemne.
• Biotop: wilgotne łąki i brzegi wód
• Sposób zdobywania pokarmu: aktywne polowanie na ofiarę
• Zachowania i ciekawostki: prawdopodobnie u przodków tego gatunku samica zjadała samca pod obyciu kopulacji dlatego też samiec bokochoda pospolitego podczas kopulacji oplątuje samicę pojedynczymi nićmi, których rozerwanie nie jest dla samicy problemem. Samica następnie pilnuje kokonu z jajami, który rozgryza tuż przed wykluciem młodych.

Bokochód grzebieniasty Xysticus cristatus

• Długość ciała: samica 6-8 mm, samiec 3-5 mm
• Uwagi do identyfikacji: X. cristatus jest bardzo podobny do bokochoda pospolitego, jednak ciemny trójkąt na jego głowotłowiu jest krótszy (okło 2/3 długości głowotułowia), a jego zakończenie jest znacznie ciemniejsze niż reszta trójkąta. Ciemne obrzeżenie wzoru na odwłoku delikatne i przerywane.
• Biotop: wszędzie tam, gdzie występuje niska roślinność zielna, jednak niechętnie w miejscach zacienionych.  Jest to gatunek występujący w wielu siedliskach otwartych.
• Sposób zdobywania pokarmu: aktywne polowanie na ofiarę

Bokochód niepasek Spiracme striatipes (Xysticus striatipes)

• Długość ciała: samica 7-8 mm, samiec 4,5-6 mm
• Uwagi do identyfikacji: Ciemny wzór na odwłoku bez ciemnej otoczki. Na nogach podłużne pasy.

Bokochód śmiały Xysticus audax

Cofnik Diaea dorsata

• Długość ciała: samica 5-6 mm, samiec 3-4 mm
• Biotop: lasy (chętnie iglaste), parki, zadrzewienia, ogrody
• Sposób zdobywania pokarmu: aktywne polowanie na ofiarę

Krabek Ebrechtella tricuspidata

• Długość ciała: samica 5-6 mm, samiec 3-4 mm
• Uwagi do identyfikacji: samica tego gatunku ma ciało zielone z żółtym odwłokiem ozdobionym bordowym rysunkiem przypominającym w kształcie trójkąt. Samiec ma ciało brązowe, a odwłok żółtozielonkawy.
• Biotop: ciepłe skraje lasów i wilgotne łąki
• Sposób zdobywania pokarmu: aktywne polowanie na ofiarę

Heriaeus graminicola

• Długość ciała: samica 7-9 mm, samiec 4-5 mm
• Uwagi do identyfikacji: jest to zielony pająk, którego ciało pokryte jest białymi włoskami. Przez środek jego ciała biegnie jasna smuga, a u nasady odwłoka znajduje się różowa plamka.
• Biotop: mokradła, leśne polany i inne wilgotne tereny otwarte
• Sposób zdobywania pokarmu: aktywne polowanie na ofiarę
• Zachowania i ciekawostki: Heriaeus graminicola jest dość rzadkim gatunkiem, dlatego też został umieszczony na Czerwonej Liście w kategorii VU.

Kwietnik Misumena vatia

• Długość ciała: samica 7-10 mm, samiec 3-5 mm
• Uwagi do identyfikacji: samica ubarwiona jest na biało lub żółto, czasem z czerwonymi pasami po bokach odwłoka. Samiec jest ciemno ubarwiony.
  
• Biotop: suche i wilgotne łąki, skraje dróg, obrzeża lasów
• Sposób zdobywania pokarmu: aktywne polowanie na ofiarę
• Zachowania i ciekawostki: kwietnik jest najbardziej znany ze swojej metody polowania. Czatuje na zdobycz na kwiatach, przy czym samica dostosowuje swój kolor do gatunku kwiatu na którym się czai. Żółty barwnik przemieszcza się płycej lub głębiej wewnątrz skóry w wyniku czego samica staje się bardziej żółta lub bardziej biała. W razie potrzeby barwnik jest wydalany z organizmu z odchodami. Zmiana koloru ciała nie jest natychmiastowa, zajmuje pewien czas. Kwietnik poluje na bardzo różne ofiary, w tym na pszczoły i motyle. Po schwytaniu ofiary paraliżuje ją jadem i wysysa.
  

Pigrzyk Tmarus piger

Ukośnik Thomisus onustus

• Długość ciała: samca 7-10 mm, samiec 2-4 mm
• Uwagi do identyfikacji: samica tego gatunku jest podobna do samicy kwietnika, jednak ma inny kształt odwłoka – zakończony dwoma guzkami. Ubarwienie samicy to różne odcienie białego, żółtego i różowego. Samiec jest zwykle ciemno ubarwiony.
• Różnorodność ubarwienia ciała:

• Biotop: murawy i nasłonecznione łąki
• Sposób zdobywania pokarmu: aktywne polowanie na ofiarę

Zakorowiec płaski Coriarachne depressa

RODZINA: Zbrojnikowate Eutichuridae

Z rodziny zbrojnikowatych w Polsce występuje 7 gatunków, przy czym najbardziej znanym jest kolczak trawny oraz kolczak zbrojny.

Kolczak trawny Cheiracanthium erraticum

• Długość ciała: samica 10-15 mm, samiec 8-12 mm
• Biotop: łąki, polany, skraje lasów, nieużytki
  
• Sposób zdobywania pokarmu: aktywne polowanie na ofiarę

RZĄD: Kosarze Opiliones

Kosarze to niewielkie, sympatyczne pajęczaki, o długich nogach. Żywią się martwą materią organiczną lub drobnymi bezkręgowcami.

RZĄD: Kleszcze Ixodida

Kleszcze są chyba jedynymi przedstawicielami pajęczaków występujących na terenie Polski, których powinniśmy zdecydowanie unikać. W naszym kraju zidentyfikowano przynajmniej 19 gatunków kleszczy. Pajęczak ten wbija się w skórę w miękkim, ciepłym miejscu i pozostaje w nim, żywiąc się krwią nawet do 15 dni. Jeśli znajdziemy na sobie kleszcza powinniśmy do niezwłocznie usunąć. Kleszcze zarażają ludzi chorobami takimi jak borelioza i odkleszczowe zapalenie opon mózgowych.

Kleszcz pospolity Ixodes ricinus

Kleszcz łąkowy Dermacentor reticulatus

W przypadku pytań lub chęci podzielenia się informacjami na temat zawartości strony lub napotkanych w Chojnowskim PK gatunków prosimy o kontakt na adres: chojnowskipark@parkiotwock.pl.

MZPK nie wyraża zgody na wykorzystywanie zdjęć przez inne podmioty.

Źródła:

1. Lawrence Bee, Geoff Oxford, Helen Smith „Britain’s Spiders A Field Guide”
2. Barbara i Martin Baehr „Jaki to pająk”, seria: „Czy wiesz…”
3. Heiko Bellmann „Pająki i inne pajęczaki”, seria: „Spotkania z przyrodą”
4. Heiko Bellmann „Pająki. Najważniejsze gatunki krajowe”, seria: „Świat przyrody”
5. Justyna Kierat „Pająki w sieci i bez sieci”
6. Michael J. Roberts „Collins Field Guide to the Spiders of Britain and Northern Europe”
7. Marek Żabka „Pająki. Mordercy, kanibale i seksualni ekstremiści”
8. Strony:
   arachno.piwigo.com – Pająki Belgii i Francji
   ArachnoPhoto – Spiders of Europe
   Araneae – Spiders of Europe
   BioMap Baza Bioróżnorodności – Araneae
   BioLib.cz – Araneomorphae
   Czeskie Towarzystwo Arachnologiczne
   Danish Spisers from A to Z
   Eurospiders.com – European spider photos and facts
   Fotogalerie Arachnida
   galerie-insecte.org – Galeria świata owadów
   GBIF – Global Biodiversity Information Facility – Araneae
   iNaturalist – Pająki i inne pajęczaki na terenie Polski
   Insektarium.net
   Jumping spiders (Arachnida: Araneae: Salticidae) of the world
   Słownik anglojęzycznych terminów związanych z pająkami
   Spiders of North-West Europe
   Spiders of NW-Europe – Thumbnail pictures grouped by family
   Wikipedia – Pająki Polski