Treblinka II (1942-1943) Obóz Zagłady

Obóz Zagłady – Treblinka II wybudowany został przez Niemców w pobliżu Karnego Obozu Pracy- Treblinka I w ramach Akcji Reinhard.

Akcja ta miała na celu fizyczną likwidację ludności żydowskiej. Budowę rozpoczęto na przełomie maja i czerwca 1942 roku. Wykonawcami przedsięwzięcia były 3 firmy budowlane z Lipska i Freibergu. Już do 22 lipca 1942 roku obóz zagłady był gotowy do przyjęcia pierwszych transportów. Do zakończenia wszelkich prac wykorzystano Żydów z Warszawy i okolic oraz więźniów z Karnego Obozu Pracy Treblinka I. Teren obozu zajmował powierzchnię 17 ha i otoczony był dwu metrowym ogrodzeniem z drutu kolczastego.Program zagłady Żydów rozpoczęto dnia 23 lipca 1942 roku. Pierwszy transport pochodził z getta warszawskiego. Do dnia 21 września 1942 roku zgładzono 254 000 Żydów z Warszawy  oraz 112 000 ofiar z miejscowości położonych w obrębie dystryktu warszawskiego. W Treblince II ginęli także Żydzi spoza terytorium Polski. Do obozu przywożono ich z Austrii, Czechosłowacji, Francji, Grecji, Jugosławii, Niemiec i Związku Radzieckiego. W obozie śmierć poniosło także ponad 2 000 Romów.
Program masowej zagłady Żydów w Treblince zakończono w kwietniu 1943 roku, później do obozu trafiło już tylko kilka pojedynczych transportów. Pod koniec lutego bądź na początku marca 1943 roku Henrich Himmler wydał rozkaz kremacji zwłok. W tym celu otwarto zbiorowe mogiły, a ekshumowane zwłoki palono na rusztach z szyn kolejowych. W dniu 2 sierpnia 1943 roku w obozie wybuchło  zbrojne powstanie. Z  840 więźniów z obozu uciekło zaledwie dwieście osób. Jedynie około 60 z nich doczekało końca wojny, aby opowiedzieć światu o okrucieństwie Treblinki. Po powstaniu rozpoczęto stopniową likwidację obozu. Więźniowie, którym nie udało się uciec zostali zabici a pozostałych zmuszono do rozbiórki obozu i zatarcia po nim wszystkich śladów. Rozebrano wszelkie instalacje budowlane, a cały teren obozu zaorano. Zasadzono tu drzewa, obsiano go łubinem i  zbudowano dom dla rodziny ukraińskiej.

Szacuje się, że w obozie śmierci w  Treblince życie straciło  od 700 do 800 tysięcy Żydów. Według najnowszych badań liczba ofiar pokrywa się z górną granicą danych szacunkowych.
W Obozie Zagłady Treblinka II życie stracił Henryk Goldszmit znany jako Janusz Korczak. Człowiek ten mimo szansy opuszczenia getta pozostał ze swoimi wychowankami. Towarzyszył im w ostatniej drodze i zginął wraz z nimi.

Tereny poobozowe uporządkowano i upamiętniono w latach 1959-1963 wg projektu prof. F. Duszenki, A. Haupta i F. Strynkiewicza. Od 1964 roku działa Muzeum Walki i Męczeństwa Treblinka (Oddział Muzeum Reginalnego w Siedlcach). Swym zasięgiem obejmuje były: Obóz Zagłady,  Karny Obóz Pracy i  Miejsce Straceń (tzw. „Czarną Drogę i kopalnię żwiru).  Na terenie Muzeum znajduje się symboliczny cmentarz utworzony z 17 000 głazów oraz centralnie położony duży pomnik ofiar więźniów Karnego Obozu Pracy.

Opracowała: M. Kielan, na podstawie:
Źródła: Encyclopaedia of The Holocaust Tłumaczenie na polski – Andrzej Dąbrowski, www.treblinka.bho.pl
Fot. J.Kur, M. Dolota