Pałace i zamki
Pałacyk w Kaliskach
Helena Paderewska – druga żona Ignacego Jana Paderewskiego, przekazała na potrzeby oświaty grunt pod budowę przyszłej szkoły oraz obiekt obecnie zwany Pałacykiem (zbudowany w 1904 r.),w którym znajduje się obecnie Dom Dziecka „Julin”. Pierwotne przeznaczenie obiektu zgodnie z życzeniem Pani Paderewskiej to Dom Dla Dziewcząt Polskich oraz Szkoła Gospodarstwa Wiejskiego. Piękny budynek położony w malowniczym otoczeniu nad rzeką Liwiec, tylko 5 km od Łochowa i 70 km od Warszawy możemy podziwiać w miejscowości Kaliska w otulinie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego.
Opracował: A. Bala
Starawieś
Pałac zbudowany został w stylu neogotyku angielskiego. Pochodzi prawdopodobnie z końca XVI wieku, wielokrotnie był przebudowywany i modernizowany. Na przestrzeni wieków zmieniał swoich właścicieli. Należał kolejno do rodów Radziwiłłów, Krasińskich, Świdzińskich, Łubieńskich, Jezierskich, Golcynów, ponownie do Krasińskich (1879 rok) i Gerliczów. W roku 1905 posiadłość wróciła na własność Radziwiłłów.
Budynek został wzniesiony na planie litery T. Największe zmiany w architekturze Pałacu nastąpiły w latach 40-stych XIX wieku. Modernizację wnętrza Pałacu wykonano według projektu Bolesława Podczaszyńskiego w latach 1859-1862. Rozkład pomieszczeń nie uległ zmianie, zmieniono jedynie wystrój wnętrza wprowadzając dekoracje nawiązujące do starych angielskich pałaców doby elżbietańskiej.
W roku 1944 Pałac został ograbiony i zdewastowany przez wojsko radzieckie. Nastepnie przejęty i administrowany przez różnego rodzaju instytucje państwowe doczekał stanu całkowitej destrukcji.
W latach 70-tych posiadłość zrujnowaną i opuszczoną przejął Narodowy Bank Polski. Obiekt odrestaurowano i przekształcono w centrum wypoczynkowo-szkoleniowe. W ostatnich latach ostatecznie zamknięto go dla turystów.
Pałac otacza olbrzymi, przechodzący w kompleks leśny park o powierzchni około 30 ha. Elementy dawnej koncepcji parku (aleje, szpalery drzew, polany widokowe kanały z mostkami) wraz z upływem czasu uległy zatarciu. W parku znajdują się 2 duże stawy, większy z wyspą w środku.
Opracowała: M. Kielan, fot: J. Kur
Pałac w Korczewie
Barokowy Pałac w Korczewie został zaprojektowany przez architekta Radziwiłłów Konciniego Bueni. Wzniesiony w 1734 roku budynek w krótkim czasie zyskał miano „siedleckiego Wilanowa”. W niezmienionym, pierwotnym stanie pałac przetrwał przeszyło 100 lat. W pierwszej połowie XIX wieku Aleksander Kuczyński zgodnie z projektem Franciszka Jaszczodła dokonał przebudowy obiektu. Prace polegały na zmianie stylu budynku z barokowego na neogotycki. Żeby nadać posiadłości dodatkowy urok urządzono wokół niego 35 – hektarowy park.
Podczas I wojny światowej zarówno Pałac jak i cały Korczew uległ znacznym zniszczeniom. Obecny wygląd Pałac zawdzięcza czasom międzywojennym. W tym okresie posiadłość należała do rodu Ostrowskich. Tuż po wojnie z inicjatywy Wandy Ostrowskiej rozpoczęto odbudowę zniszczonego pałacu. Dokonano kilku zmian architektonicznych, ale ogólny kształt budynku został zachowany. Prace zakończono w 1939 roku.
W czasie II wojny światowej Pałac po raz kolejny został zniszczony. Jednak największych dewastacji dokonano w okresie powojennym, gdy zarządcą posiadłości stał się GS w Korczewie.
W latach 60-tych i 70-tych XX wieku w Pałacu mieściły się mieszkania i sklep a w sali balowej utworzono magazyn nawozów sztucznych.
W latach 90-tych córki hr. Wandy i Krystyna Ostrowskich odzyskały rodzinną posiadłość i na stałe osiadły w Korczewie. Wkrótce po tym rozpoczęto odbudowę Zespołu Pałacowo-Parkowego przywracając mu dawną świetność.
Opracowała: M. Kielan, fot: E. Sychut-Czapla
Zamek w Pułtusku
Zamek w Pułtusku ma bardzo bogatą i burzliwą historię. Przetrwał wojny z Zakonem Krzyżackim, potop szwedzki, rozbiory i dwie wojny światowe. Na przestrzeni wieków wielokrotnie był modernizowany, przebudowywany i odbudowywany. Obiekt zlokalizowany jest w pobliżu miejsca, w którym niegdyś znajdowała się przeprawa przez Narew. Prawdopodobnie już wtedy istniał tam strzegący przeprawy gród. Najstarsze znaleziska archeologiczne wskazują, że w XIII wieku nad Narwią znajdowała się osada złożona z kilkudziesięciu drewnianych domów rozłożonych wokół 3 ulic.
Na początku XIII wieku Pułtusk stanowił część rozległego majątku biskupiego. W tym czasie Mazowsze było nieustannie nękane pogańskimi najazdami Jaćwingów, Litwinów i Prusów. W trakcie jednego z najazdów ówczesna osada została zniszczona. Biskupi postanowili wznieść nową, drewnianą siedzibę o charakterze twierdzy w trudniej dostępnym miejscu. Budowę rozpoczęto w 1232 roku na sztucznie usypanym wzgórzu w południowo- wschodniej części wyspy. W celu zapewnienia większego bezpieczeństwa nowo powstający gród otoczono fosą i umocnieniami ziemnymi.
Pierwszy murowany budynek wzniósł na początku XIV wieku biskup płocki Florian Laskary. Była to prawdopodobnie wieża mieszkalna wkomponowana w zachodnią cześć drewnianego obwałowania. W 1368 roku gród zaatakowało wojsk dowodzone przez wielkiego księcia litewskiego Kiejstuta. Wymordowano lokalną ludność, a twierdzę doszczętnie spalono.
Prężny rozwój Pułtuska nastąpił po zawarciu w 1385 roku Unii w Krewie między Królestwem Polskim a Wielkim Księstwem Litewskim. W następstwie porozumienia Mazowsze przestało być najeżdżane przez Litwinów a biskupi coraz chętniej przebywali w swojej siedzibie.
Między rokiem 1439 a 1468 ówczesny biskup Piotr Giżycki zlecił przebudowę grodu na całkowicie murowany. Do istniejącej już wieży dobudowano murowany, podpiwniczony budynek na planie prostokąta tzw. Dom Mały.
W XVI wieku rozpoczęto dalszą rozbudowę i modernizację gotyckiego zamku nadając mu modny renesansowy styl. Kolejno sprawujący urząd biskupi umacniali obwarowania, rozbudowywali oraz upiększali zarówno wnętrze jak i otoczenie zamku. Pochodzący z 1650 roku oryginalny opis przedstawia zamek w Pułtusku jako okazałą, bogatą rezydencję biskupią z kaplicą i szczycąca się bogatym księgozbiorem biblioteką.
Zamek znacznie ucierpiał podczas potopu szwedzkiego. Szwedzi zajęli biskupią rezydencję tworząc w niej mocno ufortyfikowaną twierdzę. W 1656 roku odbił go hetman Wincenty Gosiewski. W ciągu następnych lat w wyniku wzajemnych ataków kilkakrotnie przechodził z rąk do rąk. Po zakończeniu działań wojennych przystąpiono do jego odbudowy.
W czasie wojen napoleońskich zamek ponownie uległ poważnym zniszczeniom. Mieścił się tam wielki lazaret dla żołnierzy francuskich, następnie służył jako szpital dla wojska rosyjskiego. Odbudową zdewastowanego zamku zajął się biskup Adam Michał Pażmowski w latach 1817-1830.
W czasie II wojny światowej zamek w Pułtusku pełnił funkcję obiektu wypoczynkowego dla niemieckich oficerów. Podczas walk w 1945 roku częściowo spłonął. Po zakończeniu wojny posiadłość ponownie służyła jako siedziba urzędów powiatowych.
W 1974 roku podjęto decyzję o przeznaczeniu zamku w Pułtusku na Dom Polonii. Zamek odbudowano w stylu renesansowym. Ostateczna naprawa zniszczeń została zakończona w 1989 roku. Obecnie zamek ma kształt niesymetrycznej podkowy. Właścicielem Domu Polonii jest Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”. Aktualnie w „Domu Polonii” w Pułtusku mieści się zespół hotelowo-rekreacyjny Hotel Zamek Pułtusk.
Opracowała: M. Kielan, fot. M. Dolota. N. Wielechowska
Zespół Pałacowo- Parkowy w Sterdyni
Historia pałacu w Sterdyni związana jest prawdopodobnie już z czasami średniowiecza. Jak dotąd nie wiadomo kto był pomysłodawcą i pierwotnym projektantem barokowego pałacu, nie znana jest również data jego powstania. Przypuszcza się, że fundatorem późniejszych inwestycji mógł być Jerzy – syn Zbigniewa Ossolińskiego (lata 80-te XVIII wieku).
Barokowy pałac w niezmienionym kształcie przetrwał do końca XVIII wieku, kiedy to podjęto zadanie unowocześnienia i adaptacji niemodnie wyglądającego obiektu. Rozbudowa i przekształcenie budowli związana jest ze Stanisławem Ossolińskim. Autorem przebudowy był znany architekt Jakub Kubicki (późniejszy budowniczy Belwederu), który w projekcie zastosował rozwiązanie swego nauczyciela, Dominika Merliniego, twórcy Łazienek Królewskich w Warszawie. Bogatą dekorację malarską pałacu przypisuje się malarzowi Adamowi Byczkowskiemu.
Przez długi okres majątek był własnością rodu Ossolińskich a po ślubie córki Stanisława Ossolińskiego Emilii z Józefem Wawrzyńcem Krasińskim stał się własnością rodu Krasińskich. Pozostał w ich rękach do roku 1944.
W okresie powojennym w pałacu mieściło się gimnazjum a później Ośrodek Zdrowia. W jednym z obecnych apartamentów mieściła się Izba Porodowa dlatego też wielu mieszkańców Sterdyni jako miejsce swojego urodzenia podaje właśnie pałac.
Zespół Pałacowo – Parkowy został całkowicie odrestaurowany. Odnowiono zarówno budynki jak i przyległy do nich park w stylu angielskim o powierzchni 12 ha i stawy rybne. Starano się odrestaurować i zachować możliwie dużo oryginalnych elementów z przeszłości. Z wielką starannością odtworzono osiemnastowieczne polichromie w salach reprezentacyjnych i zabytkowe dębowe meble. Stworzono tu prężnie działające Centrum Konferencyjne Pałac Ossolińskich.
Pałac w Łochowie
Zespół pałacowo-parkowy w Łochowie powstał z inicjatywy hrabiego Józefa Hornowskiego w XIX wieku. Autorem projektu architektonicznego był Bolesław Podczaszyński. Pierwotnie był to parterowy budynek z charakterystycznym, kolumnowym portykiem. Wnętrze budynku utrzymane było w stylu neogotyckim.
Pałac w Łochowie był własnością następujących po sobie polskich rodów arystokratycznych: Hornowskich, Dawnorowiczów, Zamoyskich i Kurnatowskich.
Folwark został intensywnie rozbudowany przez Zdzisława Zamoyskiego- syna hrabiego Andrzeja Zamoyskiego. Od 1913 roku pałac przeszedł na własność Elżbiety (córki Zdzisława Zamojskiego ) oraz jej męża hrabiego Eryka Kurnatowskiego.
Z historią pałacu związany był Cyprian Kamil Norwid. Jego babcia Anna z Sobieskich Zdzieborska i Józefa Hornowaska były siostrami. Norwid chętnie wypoczywał na łonie natury będąc częstym gościem u wujostwa.
W dwudziestoleciu międzywojennym cały majątek został podzielony. Właścicielami byli znawcy i hodowcy koni. Zostali zapamiętani jako dobrzy gospodarze, organizatorzy wyścigów konnych i polowań w pobliskich lasach.
Po II wojnie światowej majątek przejęło państwo. W pałacu zamieszkali robotnicy rolni, swoją siedzibę miała tu poczta i świetlica. Do końca lat 90-tych stanowił mieszkania socjane. Kompleks budynków w tym czasie został całkowicie zdewastowany, a część obiektów rozebrano.
Obecnie Zespół Pałacowy w Łochowie jest własnością prywatną. Został odbudowany i odrestaurowany w latach 2004-2008 przez firmę deweloperską Arche S.A. Jesienią 2010 roku ostatni budynek opuścili komunalni lokatorzy, a nowy właściciel przystąpił do całkowitej renowacji. Obecnie powstało tu Centrum Konferencyjno-Wypoczynkowe.
Opracowała: M. Kielan, fot. M. Dolota
Pałac w Ceranowie
Pałac w Ceranowie należał do rodu Górskich herbu Boża Wola. Został zbudowany w 1877 roku w miejscu, w którym wcześniej znajdowała się XVI wieczna rezydencja Katarzyny Pietruszkwej. Rezydencja na przestrzeni lat kilkakrotnie zmieniała właścicieli, należała między innymi do rodzin Suchodolskich, Horonowskich, Bujalskich, Orłowskich i Czarnieckich.
W 1856 roku cały majątek przeszedł na własność prezesa Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego – Ludwika Górskiego. Projekt Pałacu wyszedł spod ręki Bolesława Pawła Podczaszyńskiego. Posiadłość należała do rodu Górskich do roku 1944 roku w którym to Józef Górski- ostatni z rodu został aresztowany przez wojsko radzieckie.
W 1946 roku na terenie posiadłości utworzono PGR. Dwa lata później wybuchł pożar, który przyczynił się do częściowego zniszczenia pałacu. W 1952 roku ukończono prace rekonstrukcji i przebudowy budynku. Zachowano jednak ogólną formę i kształt (plan litery H). Nabudowano jedną kondygnację w środkowej jego części. Pałac otacza rozległy park z piękną, lipową aleją dojazdową.
Obecnie w pałacu znajduje się zespół szkół.
