O parku

KOZIENICKI PARK KRAJOBRAZOWY został utworzony w 1983 roku dla zachowania lokalnego krajobrazu przyrodniczo- geograficznego oraz znacznych obszarów naturalnych lasów Puszczy Kozienickiej z bogatą roślinnością zielną i ciekawym ukształtowaniem terenu. Po powiększeniu w 2001 roku Park obejmuje 26233,83 ha Puszczy z najcenniejszymi drzewostanami o naturalnym charakterze. W celu zabezpieczenia go przed zniekształceniem oraz stworzenia warunków dla rozwoju turystyki i wypoczynku wokół Parku utworzono otulinę o powierzchni 36009,62 ha, którą stanowią obszary leśne i polne.

Kozienicki Park Krajobrazowy wraz z otuliną położony jest w środkowo-południowej części województwa mazowieckiego, znajduje się na terenie 11 gmin: Garbatka-Letnisko, Głowaczów, Gózd, Jastrzębia, Jedlnia – Letnisko, Pionki, Policzna, Sieciechów, miast i gmin Kozienice oraz Zwoleń, a także miasta Pionki.

Granice Parku przebiegają po widocznych w terenie: drogach, rzekach i rowach stanowiących granice gruntów Lasów Państwowych z gruntami własności indywidualnej i innej państwowej oraz na niewielkich odcinkach liniami oddziałowymi przecinając kompleks leśny. Pod względem położenia fizyczno-geograficznego, zaliczany jest do mezoregionu – Doliny Środkowej Wisły i mezoregionu – Równiny Kozienickiej w makroregionie – Nizin Środkowomazowieckich oraz mezoregionu – Równiny Radomskiej w makroregionie – Wzniesień Południowomazowieckich.
Zgodnie z podziałem przyrodniczo-leśnym Polski obszar Puszczy Kozienickiej położony jest w dwóch krainach przyrodniczo-leśnych:

• na terenie Krainy Małopolskiej (VI), w dzielnicy Radomsko-Iłżeckiej (3), w mezoregionie Równiny Radomsko-Kozienickiej (3a) znajduje się zasadnicza część jej lasów,
• na terenie Krainy Mazowiecko-Podlaskiej (IV) w dzielnicy Równiny Warszawsko-Kutnowskiej (3), w mezoregionie Doliny Środkowej Wisły (3c) leży płn. – wsch. część obrębu Kozienice.

Pod względem morfologicznym obszar Puszczy zaliczany jest do Niziny Środkowopolskiej zwanej Równiną Radomską. Jest to region równinny. Najniżej położony teren znajduje się w dolinie Wisły. Rzędne jego wynoszą od 102,2 do 110,0 m n.p.m. W rejonie Radomki rzędne wynoszą od 102,2 m n.p.m. przy ujściu Wisły do 160,0 m n.p.m. w okolicach Przytyka. W części północnej teren wznosi się średnio 120-130 m n.p.m. Sporadycznie wzgórza wydmowe dochodzą do wysokości 160 m n.p.m. Część południowa Puszczy położona jest na wysokości od 150 do 170 m n.p.m., natomiast wzgórza posiadają wysokość ponad 180 m n.p.m. (np. w rejonie Suchej).

Pod względem geologicznym obszar Puszczy Kozienickiej jest mało zróżnicowany. Teren ten zaliczany do warstw rowu kredy lubelskiej i w niewielkim fragmencie obrzeżenia Gór Świętokrzyskich. Na całym obszarze Puszczy występują warstwy czwartorzędowe wykształcone jako: piaski drobno-ziarniste, średnioziarniste, a w dolinach rzek nawet gruboziarniste, żwiry i pospółka. Są też gliny zwałowe szare zastoiskowe, gliny zwałowe brązowo-szare piaszczyste, iły szare i siwe. Występują również piaski gliniaste i gliny piaszczyste. Grubość tych utworów wynosi od 12 do 45 metrów. Miąższość warstwy wodonośnej (piaski, żwiry) wynosi od 4 do 10 metrów. Utwory trzeciorzędowe występują głównie w północnej części Puszczy. Utwory kredowe występują na całym obszarze Puszczy Kozienickiej. Są to utwory kredy lubelskiej – głównie kredy górnej o miąższości 200-300 metrów.

Pokrywa glebowa Puszczy Kozienickiej ukształtowała się pod wpływem układu trzech głównych czynników, do których należą: substrat macierzysty, typ gospodarki wodnej i zespoły roślinne.
Skały macierzyste gleb to wyłącznie utwory czwartorzędowe. W przewadze występują osady polodowcowe – plejstoceńskie: gliny i piaski zwałowe; żwiry, piaski i pyły fluwioglacjalne; sporadyczne iły warstwowe. W dolinach rzek i cieków oraz w obniżeniach terenowych pojawiają się utwory holoceńskie: osady aluwialne i torfy. Część terenu pokrywają piaski eoliczne – wydmowe. Gleby Puszczy Kozienickiej są zróżnicowane. Stwierdzono tam występowanie trzynastu typów należących do czterech działów gleb: gleby litogeniczne, gleby autogeniczne, gleby semihydrogeniczne i gleby hydrogeniczne.

W strukturze pokrywy glebowej lasów Puszczy Kozienickiej zaznaczają się następujące prawidłowości – centralna część lasów obejmująca obręby Zagożdżon, Pionki i południową część Kozienic ma żyźniejsze gleby dużym udziałem gleb brunatno-ziemnych. Peryferyjne części – północna część obrębu Kozienice oraz Garbatka, Zwoleń i Jedlnia są uboższe. Przeważają tam gleby bielicoziemne. Układ taki jest determinowany głównie przez pochodzenie i właściwości utworów macierzystych.

Obszar Puszczy Kozienickiej leży w zlewni Wisły i Radomki. Najważniejszą rzeką Puszczy jest Zagożdżonka, która wypływa na południowy wschód od Pionek i płynie przez jej centralne części. Do ważniejszych rzek należą także dopływy Radomki: Mleczna z Pacynką oraz Leniwa z Narutówką.
Większe zbiorniki wód powierzchniowych to stawy rybne w rejonie Bąkowca i Grądów oraz zbiorniki w Siczkach i Pionkach.

Rejon Puszczy Kozienickiej należy do Łódzko – Wieluńskiego regionu klimatycznego oraz na małym terenie (wzdłuż Wisły) do regionu Mazowiecko-Podlaskiego, gdzie mikroklimat jest częściowo pod wpływem Wisły. Opad średni roczny wynosi 540-580 mm, średnia temperatura około +7,6oC. Większość wiatrów wieje z zachodu. Dni mroźnych jest poniżej 30, dni z przymrozkami poniżej 100. Pokrywa śnieżna zalega 50-60 dni.

Kozienicki Park Krajobrazowy położony jest ok. 100 km na południe od Warszawy, w całości w województwie mazowieckim. Położenie Parku na granicy Mazowsza i Małopolski oraz w widłach pradolin rzek Wisły i Radomki wpłynęło na dużą różnorodność form ukształtowania terenu oraz bogactwo świata roślin i zwierząt. Równinny krajobraz polodowcowy urozmaicają malownicze pradoliny rzek Radomki i Zagożdżonki oraz wzniesienia wydmowe z charakterystycznymi zabagnieniami zwanymi w miejscowej gwarze “ługami”.

Najcenniejsze i najbardziej naturalne ekosystemy leśne, często z około 200 letnimi drzewostanami zostały objęte ochroną jako rezerwaty przyrody. Jest ich 15 i reprezentują najciekawsze i najbogatsze zbiorowiska roślinne. Łącznie zajmują 1267,92 ha.

Na terenie Parku ochroną pomnikową objęto 261 obiekty. Są to drzewa rosnące pojedynczo i w grupach, jedna aleja lipowo – kasztanowa, 1 krzew i 1 głaz narzutow oraz 3 stanowiska bluszcza zwyczajnego.

Stwierdzono tu występowanie 297 gatunków grzybów wielkoowocnikowych, 233 porostów i 94 mszaków oraz 630 gatunków roślin naczyniowych należących do 84 rodzin i 294 rodzajów. Wśród nich jest 67 gatunków chronionych, a 6 wpisanych jest do „Polskiej czerwonej księgi roślin”.
Z występujących na terenie Parku ponad 218 gatunków ptaków (m.in. orlik krzykliwy, bocian czarny, żuraw i kraska) do „Polskiej czerwonej księgi zwierząt” wpisanych jest 10 gatunków. Ssaki reprezentowane są przez 54 gatunków – w tym 29 chronionych. W lasach Puszczy Kozienickiej spotkać możemy 17 gatunków nietoperzy w tym mroczka posrebrzanego i pozłocistego, nocka wąsatka, mopka i borowiaczka. Ponadto stwierdzono występowanie 13 gatunków płazów i 6 gatunków gadów (w tym żółwia błotnego) oraz liczne bezkręgowce.

Na terenie Kozienickiego Parku Krajobrazowego jest 92 użytków ekologicznych o łącznej powierzchni 300,67 ha, na które składają się śródleśne bagna, oczka wodne i torfowiska.
Celom edukacyjnym służy Ośrodek edukacyjno – muzealny „Izba Dydaktyczna” w Augustowie, którą rocznie odwiedza około 8000 osób. Obok części muzealnej znajduje się tu ogród botaniczny i ekspozycja terenowa sprzętu do prac leśnych.

W granicach Parku znajdują się 25 obiektów zabytkowych – kościoły, cmentarze, parki zabytkowe, zespoły pałacowe i budynki gospodarcze. Przetrwały liczne kapliczki przydrożne. Przez teren Parku przebiega 9 oznakowanych pieszych szlaków turystycznych długości 186 km dostępnych dla rowerzystów. W przygotowaniu jest 9 szlaków rowerowych o długości 235 km. Na ich trasach znajdują się zagospodarowane parkingi leśne i miejsca wypoczynku oznakowane tablicami informacyjnymi.

Na terenie Kozienickiego Parku Krajobrazowego lub w jego bezpośrednim sąsiedztwie turyści mogą korzystać z 4 środków rekreacyjnych z domkami kempingowymi i polami namiotowymi. Do dyspozycji są 3 hotele i 2 schroniska młodzieżowe, a także kryte baseny kąpielowe i odkryte strzeżone kąpieliska w Jedlni Letnisko, Garbatce Letnisko, Pionkach oraz Kozienicach.

Wiele miejscowości położonych na terenie Kozienickiego Parku Krajobrazowego znanych jest z dużych walorów klimatycznych i rekreacyjnych – np. Garbatka Letnisko, Jedlnia Letnisko, Rajec, Augustów.