„Czynna ochrona i odbudowa pogłowia raka szlachetnego (Astacus astacus) w Mazowieckim Parku Krajobrazowym”

Od kilkudziesięciu lat obserwuje się wyraźny zanik raka szlachetnego w wodach śródlądowych Europy. Fakt ten wpłynął na umieszczenie tego gatunku w Czerwonej Księdze IUCN – jako gatunek zagrożony wyginięciem z oceną VU czyli poważnie zagrożony. Z większości stanowisk rak szlachetny ustąpił na skutek zanieczyszczenia środowiska spowodowanego:

• zabiegami agrotechnicznymi (wysokie dawki nawozów, stosowanie środków ochrony roślin – głównie insektycydów),
•  zanieczyszczeniami przemysłowymi,
• intensywnymi melioracjami,
• rozprzestrzenianiem się raków amerykańskich.

Jednym z podstawowych elementów w ocenie wód przydatnych do wypuszczania raka szlachetnego było wykonanie oceny rozprzestrzeniania się w wodach Mazowieckiego Parku Krajobrazowego raka pręgowatego, który wypiera europejskie gatunki raków. Prace te były rozpoczęte jeszcze w 2009 roku. Obecność raka pręgowatego w danym miejscu, jednoznacznie wykluczała możliwość reintrodukcji raka szlachetnego. Niestety dotychczas nie udało się w Europie wypracować metody neutralizowania raka pręgowatego na jakimkolwiek z jego stanowisk. Intensywne odłowy nie odnoszą jakiegokolwiek skutku, gdyż gatunek ten błyskawicznie odtwarza się. Dlatego też jednym z istotnych etapów zrealizowanego zadania było rozpoznanie zasięgu występowania raka pręgowatego w Mazowieckim Parku Krajobrazowym. Raka pręgowatego stwierdzono w rzece Świder, Kanale Bilińskiego oraz w stawie Żółw pod Regutem.

W czasie realizacji zadania skoncentrowano się nad drobniejszymi ciekami zlokalizowanymi na terenach Mazowieckiego Parku Krajobrazowego. Miejsca te wydawały się najbardziej optymalne, gdyż nie stanowiły atrakcji rekreacyjnej i turystycznej. Tym samym obecność człowieka i jego bezpośrednie oddziaływanie na wypuszczane pogłowie raków było ograniczone do minimum.

Początkowo praca terenowa o charakterze inwentaryzacyjnym polegały na rozpoznaniu stanu raków w wodach badanego obszaru. Do odłowów wykorzystywano narzędzia pułapkowe typu raczniki skandynawskie. Wewnątrz pułapek umieszczano świeżo wypatroszoną rybę i wrzucano ją na dno zbiornika wodnego w pobliżu potencjalnych kryjówek raków (podcięte krawędzie brzegu, poprzerastane korzeniami drzew). Niestety odłowy kontrolne potwierdziły przypuszczenia, że w wodach Mazowieckiego Parku Krajobrazowego rak szlachetny występuje jedynie w jednym strumieniu (w drugim nie potwierdzono obecności pomimo wcześniejszego występowania). Najistotniejszy jest fakt, że populacja ta jest efektem prowadzonych dwa lata wcześniej prac polegających na odtwarzaniu stanowisk raka szlachetnego. Tym samym potwierdziliśmy, że raki wypuszczone kilka lat temu utrzymały się i z pełnym sukcesem rozwijają się w obrębie tego stanowiska.

 

 

 

Następnie w okresie od lipca do sierpnia prowadzono działania terenowe w obrębie koryt rzecznych, utworzono drobne przetasowania z pni i gałęzi, które miały dodatkowo stanowić miejsca-kryjówki dla raków. W okresie późno jesiennym przystąpiono do ich reintrodukcji. Wypuszczono około 300 osobników podchowywanych raków, czyli o długości ciała od 2,5 do 4 cm. Zadanie realizowano na terenie jednego stanowiska w granicach Mazowieckiego Parku Krajobrazowego.

 

Podsumowując możemy pochwalić się, że wody Mazowieckiego Parku Krajobrazowego po upływie wielu lat na nowo stają się miejscem występowania raka szlachetnego. Realizacja zadania i charakter wykonanych prac dają szansę na częściowe odtworzenie pogłowia raka szlachetnego na tym terenie. Należy więc w  perspektywie dalszych działań skoncentrować się na kolejnych drobnych ciekach, które dają dużą szansę na odtworzenie populacji.

 

 

Zadanie pn.: „Czynna ochrona i odbudowa raka szlachetnego (Astacus astacus) w Mazowieckim Parku Krajobrazowym im. Czesława Łaszka” dofinansowane przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie w formie dotacji, w kwocie 8 000,00 zł, www.wfosigw.pl.