Wiosenny śpiew kumaków w Chojnowskim PK

Kumak nizinny jest malutkim, ciemno ubarwionym płazem, który znany jest ze swojego charakterystycznego głosu godowego. Jest to melancholijny śpiew, który czasem można usłyszeć jako tło dźwiękowe w filmach.

Kumak nizinny, jak sama nazwa wskazuje zamieszkuje tereny nizinne naszego kraju, zwykle nie przekraczając wysokości 400 m n.p.m. W górach występuje inny gatunek – kumak górski. Około 100 lat temu kumak nizinny znany był pod uroczą nazwą: kumka ognista. Pochodziła ona zapewne od żółtopomarańczowego ubarwienia plam na brzusznej stronie ciała tego płaza. Wierzchnia strona ciała ubarwiona jest ciemnozielono i ciemnobrązowo. Kumak może dostosowywać swoją barwę zależnie od tego, jakie kolory przeważają w zbiorniku wodnym w którym przebywa.

Charakterystyczny jest kształt źrenicy oka kumaka. Opisywany jest on jako trójkątny lub sercowaty (może przypominać jedno lub drugie zależnie od padającego oświetlenia).

Tak samo jak wszystkie inne krajowe płazy kumaki nizinne na wiosnę migrują do zbiorników wodnych w celu odbycia godów. Nie pokonują one dużych odległości, jest to przeważnie kilkaset metrów. W przeciwieństwie do np. ropuchy szarej, kumak większość czasu spędza w wodzie. Płaz ten na ląd udaje się w okresie jesienno-zimowym lub jeśli zbiornik w którym przebywa wyschnie.

Kumaki można napotkać wiosną, wieczorami, podczas migracji do zbiorników. Wtedy też część z nich ginie np. pod kołami samochodów i rowerów lub rozdeptana przez ludzi.

Napotkany kumak może zaprezentować nam tzw. refleks lub odruch kumaka, czyli reakcję obronną która ma odstraszyć drapieżniki. Kumak wygina łukowato ciało pokazując jego spodnią stronę z pomarańczowymi plamami, które mają informować o tym, że zwierze jest trujące. Takie zachowanie może też spowodować zaskoczenie drapieżnika i go zniechęcić. Obserwowane były też kumaki które odwracały się brzuchem do góry prezentując w całej okazałości pomarańczowe plamy.

Kumaki zasiedlają najróżniejsze typy zbiorników, jednak wyraźnie preferują te o płytkiej, szybko nagrzewającej się wodzie, jak śródleśne oczka wodna lub rozlewiska na łąkach. Lubią zasiedlać nowo powstałe zbiorniki, dzięki czemu mogą rozprzestrzeniać się na kolejne obszary, nawet w ciągu jednego sezonu rozrodczego.

Po dotarciu do zbiornika wodnego kumaki rozpoczynają gody gdy woda odpowiednio się nagrzeje, czyli najczęściej w kwietniu. Gody mogą trwać długo, nawet do lipca. Kumaki najchętniej odzywają się po opadach deszczu.

Samce kumaków wydają głos godowy unosząc się na powierzchni wody. Ich głos jest opisywany jako rytmiczne „kum kum”, „um um” lub „uhm uhm”. Można go usłyszeć z odległości kilkunastu do kilkudziesięciu metrów.

Kumaki nie posiadają rezonatorów, jak np. żaby zielone. Tę rolę spełniają u nich płuca. Samiec kumaka nabiera powietrza do płuc i jamy gębowej, co nadaje mu wygląd przypominający balonik. W wyniku kurczenia ścian jamy gębowej wydawany jest głos. Rozdęte, drgające ciało kumaka powoduje powstawanie fal widocznych na powierzchni wody.

Kumaki „śpiewają” zarówno w dzień jak i w nocy, o ile woda jest odpowiednio nagrzana. Najliczniejsze chóry można usłyszeć wieczorami, czyli wtedy kiedy woda jest najcieplejsza po całym dniu.

Głos kumaka ma zwabić samicę ale też wyznacza jego rewir w zbiorniku. Najczęściej samce nie zbliżają się do siebie na więcej niż  odległość 1 metra. Czasem zdarza się że dwa samce spotkają się jednak wtedy jeden może uznać drugiego za samicę i próbować go złapać w uścisk godowy (tzw. ampleksus).

Samice składają jaja kilka tygodni po kilku tygodniach od dotarcia do zbiornika wodnego. Są to niewielkie pakiety, od kilku do kilkudziesięciu, przyklejane do podwodnej roślinności. Jedna samica składa łącznie do 300 jaj. Latem i na początku jesieni młode kumaki opuszczają zbiorniki wodne, jednak pozostają w ich okolicy. W kolejnym roku również migrują do zbiorników, jednak nie są gotowe jeszcze do odbycia godów i spędzają ten czas wśród roślinności na płyciznach zbiornika. Na jesieni w miejscach występowania kumaków można je obserwować jak gromadzą się w kałużach.

Kumak objęty jest ochroną ścisłą, a do tego jest chroniony na szczeblu Europejskim jako wymieniony w II i IV załączniku do Dyrektywy Siedliskowej.

W Polsce głównymi zagrożeniami dla populacji kumaka jest utrata miejsc rozrodu szczególnie na terenach rolniczych i w okolicach miast poprzez zanieczyszczanie i zaśmiecanie zbiorników, obniżanie poziomu wód i regulację rzek.

W Chojnowskim Parku Krajobrazowym znajduje się cenne, rozległe stanowisko kumaka nizinnego. Jest to obszar Natura 2000 Stawy w Żabieńcu. Kumaki godują tu zarówno w stawach rybnych, jak i śródleśnych oczkach otaczających duże zbiorniki.