Rzeka Jeziorka – przyrodnicza oś Chojnowskiego Parku Krajobrazowego

Światowy Dzień Rzek obchodzony jest 27 września. Z tej okazji prezentujemy przyrodniczą oś Chojnowskiego Parku Krajobrazowego – rzekę Jeziorkę.

Jeziorka wypływa na Wysoczyźnie Rawskiej (na wysokości 188 m n.p.m.) we wsi Osuchów, leżącej niedaleko granicy województw Mazowieckiego i Łódzkiego. Rzeka płynie na północny-wschód aż do Wisły, do której wpada nieopodal wsi Obórki w gminie Konstancin-Jeziorna (na wysokości 83,5 m n.p.m.).
Jeziorka (nazywana w swoim dolnym biegu także Piaseczną i Wilanówką) stanowi lewy dopływ Wisły i ma 66,3 km długości, a jej dorzecze zajmuje obszar 975 km2. Wschodni brzeg Jeziorki porasta kompleks Lasów Chojnowskich z utworzonym tu w 1993 roku Chojnowskim Parkiem Krajobrazowym.

{gallery}parki/chojnowski-park-krajobrazowy/najciekawsze-obiekty/jeziorka{/gallery}

Zbiorniki i dopływy

Jeziorka w swoim biegu przecina i tworzy stawy: między wsiami Wygnanka i Wilczoruda, w Osieczku, w Koceranach, Głuchowie, Lesznowoli oraz w Żabieńcu.

We wsi Nowe Racibory do Jeziorki wpływa rzeczka Kraska, w miejscowości Łoś zaś Tarczynka. Przy Stawach w Żabieńcu wody Jeziorki zasila skanalizowana rzeka Zielona (Czarna). Na terenie Parku Zdrojowego w Konstancinie-Jeziornie do rzeczki wpada potok Mała. Na wysokości Parku na Jeziorce znajduje się jaz, zbudowany niegdyś dla spiętrzenia wody na potrzeby fabryki papieru. Od jazu Jeziorka jest od lat 50. uregulowana i płynie prostym korytem aż do swojego ujścia do Wisły. Przed pracami regulacyjnymi to obecnie ostatni dopływ Jeziorki – potok Wilanówka – wpadał do Wisły szeroko się rozlewając po nadwiślańskich polach, a Jeziorka zasilała swoimi wodami Wilanówkę. Jednym z powodów podjęcia prac melioracyjnych na Jeziorce i Wilanówce była wielka powódź mająca tu miejsce w 1947 roku.

Dorzecze Jeziorki stanowi dział wodny II rzędu, jako dopływ Wisły.

Geologia

Głębokość Jeziorki waha się od 0,5 do 1,5 m, choć zdarzają się i miejsca głębsze. Dno oraz brzegi Jeziorki są w większości piaszczyste. Dolina rzeki jest typowo nizinna, a rzeczka meandrując wcina się na kilkanaście metrów w głąb otaczających ją terenów. Szczególnie na wschodnim jej brzegu często tworzy się skarpa – np. ta chroniona w rezerwacie Skarpa Jeziorki we wsi Łoś. Dolina rzeki jest szeroka na 200 do 1000 metrów. Gleby występujące w Dolinie Jeziorki to m.in. mady, gleby hydrogeniczne oraz bielice.

Rezerwaty

Krajobraz meandrującej rzeki, roślinności nadrzecznej i okalających ją pól uprawnych planowano chronić poprzez utworzenie rezerwatu krajobrazowego Dolina Jeziorki (o powierzchni 891,86 ha) lub też użytku ekologicznego. Obecnie na trasie rzeki znajdują się następujące rezerwaty przyrody: Grądy Osuchowskie (na wysokości wsi Osuchów), Jeziora-Olszyny (na wysokości wsi Jeziora), Łęgacz nad Jeziorką (pomiędzy wsiami Kocerany i Głuchów), Skarpa Jeziorki (na wysokości wsi Łoś) i leżący nieopodal rzeki leśny rezerwat Biele Chojnowskie (pomiędzy wsiami Głosków i Wólka Pęcherska). W miejscu, gdzie Jeziorka wpływa do Wisły, znajdują się rezerwaty Wyspy Zawadowskie i Wyspy Świderskie.

Pozostałymi obszarami chronionymi są: obszar Natura 2000 Stawy w Żabieńcu, zespół przyrodniczo-krajobrazowy Górki Szymona oraz obszar Natura 2000 Dolina Środkowej Wisły.

Szata roślinna

Koryto rzeki, wpadające do niej rowy melioracyjne i starorzecza porastają roślinne zbiorowiska wodne i szuwarowe. Na tarasie zalewowym rosną łąki świeże i wilgotne, szuwary turzycowe, ziołorośla, zarośla wierzbowe oraz pozostałości łęgów i olsów. Skarpę i wysoki brzeg porasta roślinność ciepłolubna i ruderalna.

Bioróżnorodność

Rzekę zasiedla około 15 gatunków ryb, w tym m.in.: karaś pospolity, okoń, płoć, słonecznica, kiełb, jelec, kleń, ciernik, ukleja, lin, szczupak oraz obcy i inwazyjny gatunek czebaczek amurski. cztery gatunki objęte są ochroną częściową: różanka, koza, piskorz i śliz, a także należący do minogów minóg ukraiński.

Nad Jeziorką mieszkają bobry (ochrona gatunkowa częściowa), wydry (ochrona częściowa), pochodzące z Ameryki Północnej piżmaki i norki amerykańskie. Szczególnie te ostatnie wyrządzają duże szkody w przyrodzie polskiej, polując na ptactwo wodno-błotne, ryby i płazy.

Z pośród 63 zamieszkujących tu gatunków ptaków do najpiękniejszych i najbardziej kolorowych należą zimorodki (ochrona ścisła), które muszą zajmować terytorium łowieckie o długości minimalnie 1 km rzeki na osobnika.

Okoliczne oczka wodne o wodzie stojącej obfitują w chronione płazy takie jak żaby zielone, brunatne, ropuchę szarą, kumaka nizinnego, traszkę zwyczajną oraz grzebieniastą.

Na pobliskich łąkach wypasane są zwierzęta gospodarskie, które pełnią ważną rolę w zachowaniu krajobrazu rolniczego i odpowiednich warunków lęgowych dla gniazdującego na ziemi ptactwa.

Turystyka

Jeziorkę można przepłynąć kajakiem, spływy regularnie organizowane są na odcinku Zalesie Dolne – Konstancin-Jeziorna, jednak na życzenie możliwy jest również spływ na trasie Łoś-Zalesie Dolne. Ta druga opcja jest bardziej czasochłonna, jako iż na tym odcinku Jeziorka jest dziksza i bardziej obfituje w mielizny, powalone drzewa i inne przeszkody. Bezpośrednio nad Jeziorką zobaczyć można zabytkowy młyn w Zawodnem oraz dworek Ryxów w Prażmowie.

Rzeka jest również udostępniona dla i chętnie odwiedzana przez wędkarzy.

W Konstancinie-Jeziornie, na wysokości parku Zdrojowego obserwację ptaków w trzcinowisku ułatwia system drewnianych kładek i pomostów. Na wysokości Stawów w Żabieńcu znajduje się ośrodek rekreacyjno-wypoczynkowy Wisła i kąpielisko; do plażowania i kąpieli nadają się również stawy na terenie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego Górki Szymona.

W 2001 roku dla współpracy w celu ochrony przyrody, środowiska, gospodarki wodno-ściekowej oraz zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego, powiat piaseczyński, powiat grójecki, powiat żyrardowski (obserwator) oraz gminy: Piaseczno, Konstancin-Jeziorna, Góra Kalwaria, Lesznowola, Prażmów, Tarczyn, Grójec, Chynów, Pniewy, Belsk Duży, Jasienie oraz Mszczonów założyły Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Zlewni Rzeki Jeziorki.

Fot. Archiwum MZPK
MZPK nie wyraża zgody na wykorzystywanie zdjęć przez inne podmioty.