Nietoperze (Chiroptera) Chojnowskiego PK
Wskutek od 2013 roku badań prowadzonych przez Marię Łepkowską i Marka Kowalskiego z Towarzystwa Przyrodniczego Bocian oraz dr hab. Grzegorza Lesińskiego z SGGW na terenie Chojnowskiego Parku Krajobrazowego stwierdzono występowanie łącznie 13 gatunków nietoperzy. Do tego w sąsiedztwie Parku w Piasecznie obserwowano dodatkowo mroczka posrebrzanego. Wszystkie objęte są ochroną gatunkową.
Borowiec wielki Nyctalus noctula
Ten duży nietoperz zasiedla i lasy i miasta. Borowce spędzają dnie w dziuplach drzew. W Chojnowskim Parku wykorzystują również chętnie sztuczne schronienia letnie. Borowce polują na zdobycz w lukach drzewostanu, w korytarz rzek oraz nad zbiornikami wodnymi. Ich pokarm to różnej wielkości owady. Zimuje w południowej i zachodniej Europie.
Borowiaczek Nyctalus leisleri
Borowiaczek, jest nietoperzem podobnym z wyglądu do borowca wielkiego, lecz mniejszym. Nocą poluje na różnorodne owady chwytając je w locie. Zimuje na południu i zachodzie Europy.
Gacek brunatny Plecotus auritus
Gatunek o charakterystycznych dużych uszach. Gacek wykorzystuje schrony letnie na terenie Chojnowskiego Parku,a w okresie zimowym hibernuje w przydomowych piwnicach. W nocy poluje w lasach i parkach. Żywi się głównie motylami nocnymi na które poluje w locie lub zbiera z powierzchni liści.
Gacek szary Plecotus austriacus
Gacek szary jest bardziej związany ze środowiskiem człowieka niż brunatny. Lato spędza na poddaszach, a zimuje w przydomowych piwnicach. W Chojnowskim PK udało się stwierdzić martwego osobnika na kościelnym poddaszu (obserwacja M. Kowalski).
Karlik większy Pipistrellus nathusii
Niewielki nietoperzy, często obserwowany w schronach letnich na terenie Chojnowskiego PK. Pokarmu poszukuje na terenach leśnych, nad zbiornikami wodnymi. Na zimę przenosi się na południe i zachód Europy.
Karlik drobny Pipistrellus pygmaeus
Jak nazwa wskazuje jest to bardzo drobny nietoperz, razem z karlikiem malutkim, jest to nasz najmniejszy krajowy gatunek. W nocy poluje nad wodą na muchówki. Latem na dzień chowa się w budynkach mieszkalnych, ale też coraz częściej obserwowany jest w schronach rozwieszonych przy leśnych drogach. Podobnie jak karlik większy zimuje w południowej i zachodniej Europie.
Mopek Barbastella barbastellus
Gatunek związany z lasami z dużym udziałem drzew liściastych. Poluje tam na motyle nocne, latając wśród roślinności. Od kilku lat gatunek ten obserwowany jest w okresie letnim w sztucznych schronach na terenie Chojnowskiego Parku. W okresie zimowym nie migruje zbyt daleko od letnich schronień.
Mroczek posrebrzany
Obserwowany na balkonie na osiedlu w Piasecznie przez kilka dni na koniec września w 2022 r.
Mroczek późny Eptesicus serotinus
Jeden z największych polskich nietoperzy. Żyje blisko ludzi. Lato spędza na poddaszach, a zimę w podziemnych częściach budynków. Ofiar szuka w lukach drzewostanu i nad wodą. Zjada głównie większe chrząszcze i motyle nocne.
Nocek duży Myotis myotis
Największy polski nietoperz. W Chojnowskim Parku obserwowany w schronach letnich sporadycznie. Latem jako schronienie preferuje strychy kościołów. Nocą poluje w lasach latając nisko nad ziemią. Jego przysmakiem są chrząszcze z rodziny biegaczowatych. Na zimę przenosi się do schronień oddalonych nie więcej jak 200 km.
Nocek Natterera Myotis nattereri
Nocek Natterera za dnia chowa się w dziuplach, a nocą poluje w locie wśród drzew lub zbiera z liści. Zjada zarówno owady jak i pajęczaki. W okresie zimowym nie migruje zbyt daleko od letnich schronień.
Nocek rudy Myotis daubentonii
Nocek rudy dnie spędza w dziuplach. Pokarm zdobywa polując nad wodą. W okresie zimowym nie migruje zbyt daleko od letnich schronień.
Nocek Brandta Myotis brandtii
Nocek Brandta wykorzystuje na schronienia szczeliny budynków i dziuple. Poluje na drobne owady wśród drzewostanu i jego lukach. Pokarm łapie w locie, zbiera z liści lub z ziemi. W okresie zimowym nie migruje zbyt daleko od letnich schronień.
Nocek wąsatek Myotis mystacinus
Podobnie jak Nocek Brandta wykorzystuje na schronienia szczeliny budynków i dziuple. Poluje na drobne owady wśród drzewostanu i jego lukach. Pokarm łapie w locie, zbiera z liści lub z ziemi. W okresie zimowym nie migruje zbyt daleko od letnich schronień.
Źródła:
- „Co komu w dachu piszczy…” M. Łepkowska, M. Kowalski
- „Poznajemy nietoperze” pod red. M. Kowalskiego i G. Lesińskiego
Więcej o nietoperzach możesz przeczytać na stronie Towarzystwa Przyrodniczego Bocian.
Czynna ochrona nietoperzy na terenie Chojnowskiego Parku Krajobrazowego
W Chojnowskim Parku Krajobrazowym w 2013 r. rozpoczęto regularne działania z zakresu czynnej ochrony nietoperzy poprzez rozwieszanie i konserwację letnich schronień zastępczych w formie skrzynek wieszanych na drzewach. Skrzynki służą jako schronienia dla nietoperzy, gdyż w lasach gospodarczych nie ma dużej ilości starych drzew dziuplastych. Wraz z rozwojem cywilizacji ubywa również innych miejsc stanowiących potencjalne kryjówki dla nietoperzy, takich jak ziemianki, studnie, czy strychy budynków gospodarczych. Ubożeje również baza pokarmowa nietoperzy, co jeszcze bardziej pogarsza sytuację tych zwierząt.
Bardzo rzadko obserwowane wydarzenie: borowiec wielki i karlik większy dzielący jako współlokatorzy skrzynki w BPK
(fot. K. Kozłowska, M. Łepkowska, M. Kowalski)
W 2013 roku prowadzący inwentaryzację chiropterolodzy Pani Maria Łepkowska i Pan Grzegorz Lesiński stwierdzili w skrzynkach występowanie następujących gatunków w 67 zinwentaryzowanych skrzynkach: karlik większy Pipistrellus nathusii, stanowiący 54,4% wszystkich zanotowanych nietoperzy w schronach, borowiec wielki Nyctalus noctula – 48,2%, oraz bardzo nielicznie gacek brunatny Plecotus auritus – 1,5%. W 2013 roku, w 8 lat od zawieszenia schronów na dwóch powierzchniach badawczych, procent zasiedlenia budek osiągnął 13,3% na powierzchni przy wsi Dobiesz i 29% przy wsi Bogatki. W 2013 r. wyznaczono dwie nowe powierzchnie, gdzie zawieszono łącznie 100 nowych schronów.
W 2014 ponownie przeprowadzono kontrole schronów letnich na wszystkich czterech powierzchniach badawczych. Pani Maria Łepkowska i Pan Marek Kowalski, tym razem zinwentaryzowali 167 budek typu Stratmann. Przeprowadzono również konserwację skrzynek. Dodatkowym elementem było przeprowadzenie monitoringu nietoperzy w kryjówkach letnich i zimowych oraz 3 noce odłowów w sieci. Skontrolowano 35 potencjalnych kryjówkach letnich nietoperzy – ambony myśliwskie, strychy budynków mieszkalnych i gospodarskich, położonych w śródleśnych i przyleśnych osadach na terenie parku i jego otuliny. Późną jesienią skontrolowano natomiast 30 potencjalnych kryjówek zimowych tych ssaków, a więc przydomowych piwnic. Podczas kontroli kryjówek oraz odłowów nietoperzy w sieci, stwierdzono występowanie na terenie Chojnowskiego Parku Krajobrazowego następujących gatunków: gacek brunatny Plecotus auritus, karlik większy Pipistrellus nathusii, borowiec wielki Nyctalus noctula, borowiaczek Nyctalus leisleri, mopek Barbastella barbastellus, mroczek późny Eptesicus serotinus, nocek duży Myotis myotis, nocek Natterera Myotis nattereri, nocek rudy Myotis daubentonii oraz nocek Brandta Myotis brandtii.
W 2015 roku Pan Marek Kowalski oraz Pani Maria Łepkowska ponownie zinwentaryzowali skrzynki oraz poddali je konserwacji. W wyniku kontroli schronień oraz 10 nocy odłowów zaobserwowano trzy kolejne gatunki nietoperzy na terenie ChPK: nocek wąsatek Myotis mystacinus, gacek szary Plecotus austriacus oraz karlik malutki Pipistrellus pipistrellus/karlik drobny Pipistrellus pygmaeus.
W 2016 roku Pani Maria Łepkowska przeprowadziła comiesięczne kontrole schronów nietoperzy, w których stwierdzono trzy gatunki nietoperzy: borowca wielkiego Nyctalus noctula, karlika większego Pipistrellus nathusii i gacka brunatnego Plecotus auritus. Przeprowadzono trzy noce odłowów podczas których schwytano nietoperze należące do 6 gatunków: mopek Barbastella barbastellus, nocek rudy Myotis daubentonii, mroczek późny Eptesicus serotinus, gacek brunatny Plecotus auritus, nocek Nattererea Myotis nattereri i borowiaczek Nyctalus leisleri.
W 2021 roku zespół pod kierownictwem dr hab. Grzegorza Lesińskiego (M. Kowalski, M. Łepkowska, E. Osuchowska) przeprowadził comiesięczne kontrole schronień letnich oraz cztery noce odłowów. Po raz pierwszy w tym roku zaobserwowano występowanie nocka Brandta Myotis brandtii w skrzynkach na jednej z powierzchni badawczych. Potwierdzono też wykorzystywanie schronów przez karliki drobne Pipistrellus pygmaeus i mopki Barbastella barbastellus. Podczas jednej z kontroli schronień letnich zaobserwowano osobnika borowca wielkiego Nyctalus noctula o nietypowym, jasnym ubarwieniu.
Działania z zakresu czynnej ochrony nietoperzy pozwalają lepiej poznać chiropterofaunę Chojnowskiego Parku Krajobrazowego oraz zmiany w niej zachodzące, co pozwoli lepiej chronić nietoperze w przyszłości. Pamiętajmy, że wszystkie gatunki nietoperzy są w Polsce objęte ochroną ścisłą; chroni je również Dyrektywa Siedliskowa Rady 92/43/EWG.
Dofinansowanie działań z zakresu czynnej ochrony nietoperzy:
Dofinansowanie na rok 2013: „Czynna ochrona nietoperzy na terenie Chojnowskiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny – etap I – monitoring i poprawa warunków bytowych” dofinansowana przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie, w formie dotacji, w kwocie 8 560,00 zł, www.wfosigw.pl.
Dofinansowanie na rok 2014: „Czynna ochrona nietoperzy na terenie Chojnowskiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny – etap II” dofinansowana przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie, w formie dotacji, w kwocie 7 550,00 zł, www.wfosigw.pl.
Dofinansowanie na rok 2015: Czynna ochrona nietoperzy na terenie Chojnowskiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny – etap III dofinansowano przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie, w formie dotacji, w kwocie 15 030,00 zł, www.wfosigw.pl.
Dofinansowanie na rok 2016: „Czynna ochrona i monitoring populacji nietoperzy na terenie Mazowieckiego Zespołu Parków Krajobrazowych” dofinansowana przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie, w formie dotacji, w kwocie 39 130,00 zł, www.wfosigw.pl.
Dofinansowanie na rok 2021: Czynna ochrona nietoperzy w mazowieckich parkach krajobrazowych dofinansowana przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie, w formie dotacji, w kwocie 30 000,00 zł, www.wfosigw.pl.
Partner projektu:
