Nietoperze Brudzeńskiego Parku Krajobrazowego

Marek Kowalski

Towarzystwo Przyrodnicze „Bocian”

W roku 2007 przeprowadzono letnią inwentaryzację nietoperzy w Brudzeńskim Parku Krajobrazowym. Fauna Parku poznana została stosunkowo dobrze. Zarejestrowano tu około 150 gatunków ptaków (w tym około 120 lęgowych), 12 gatunków płazów, 4 gatunki gadów i 34 gatunki ssaków. Zwraca jednak uwagę stosunkowo słabe rozpoznanie nietoperzy – jak dotąd z terenu Parku zostało podanych jedynie 4 gatunki tych zwierząt.

BPK położony jest na terenie gmin Brudzeń Duży i Stara Biała. Jego powierzchnia wynosi 3171 ha, a jego otuliny 4397 ha. W Parku tym ochroną objęty jest przełom rzeki Skrwy Prawej wraz z przyległymi kompleksami leśnymi oraz w północnej części polodowcową rynną Karwosiecko-Cholewicką z jeziorami Józefowskimi – dlatego skupiono się na nietoperzach związanych z rzeką oraz drzewostanami. Stosowano dwie metody badań:

1. Prowadzono odłowy w sieci chiropterologiczne, które były rozkładane w miejscach intensywnego przelotu nietoperzy (nad rzeką Skrwą Prawą oraz na drogach leśnych). Latem roku 2007 prowadzono je przez 11 nocy na 6 stanowiskach, zlokalizowanych we wszystkich czterech kompleksach leśnych, wchodzących w skład Parku. W ich wyniku odłowiono 129 nietoperzy, należących do 9 gatunków. Najliczniej stwierdzane były borowce wielkie (63 osobniki) i mroczki pózne (32 os.), a także karliki większe (14 os) i gacki brunatne (13 os.). Schwytano także dwa nocki Natterera oraz po jednym osobniku nocka dużego, nocka rudego, mroczka posrebrzanego, i gacka szarego.
2. Kontrolowano potencjalne miejsca dziennego pobytu tych ssaków, przede wszystkim budynki oraz budki lęgowe. Latem roku 2007 skontrolowano kilkanaście śródleśnych (lub przyleśnych) budynków oraz 95 budek dla nietoperzy. Niestety – w budynkach nietoperzy nie obserwowano, zaś w jednej kolonii skrzynek zaobserwowano dwa karliki większe. Powodem niezasiedlania przez nietoperze budynków są przede wszystkim remonty, jakie w leśniczówkach mają miejsce w ostatnich latach. Budki dla nietoperzy były rozwieszone dopiero wiosną, a ssaki te najczęściej zasiedlają budki w drugim, albo nawet trzecim roku po rozwieszeniu. Zatem można przypuszczać, że zajęcie budek będzie w kolejnych latach rosnąć.

Gatunki dominujące (borowiec wielki, mroczek pózny, gacek brunatny) zależą do nietoperzy częstych i licznych w całej Polsce. Inaczej jest z karlikiem większym, który chociaż stwierdzany w całym kraju, jednak występuje plamowo – na jednych terenach jest bardzo liczny, na innych skrajnie nieliczny (np. centralne Mazowsze). Wśród stwierdzonych gatunków nietoperzy zwracają uwagę ciekawe stwierdzenia nocka dużego i gacka szarego (stanowiska te położone są blisko północnych granic zasięgów tych gatunków) oraz mroczka posrebrzanego, gatunku obserwowanego latem najczęściej na północnym-wschodzie Polski oraz w górach. Szczegółowa analiza prac i wyników badań przeprowadzonych w ramach I i II etapu zostanie przedstawiona przy rozliczeniu II raty programu.