Tag: 28

„Kobyla Góra” to śródtorfowiskowa wydma tworząca murawę napiaskową (Koelerion glaucae) wraz z jej obrzeżami łączącymi ją ze zmiennowilgotnymi łąkami trzęślicowymi. Wydma położona jest na obszarze Natura 2000 pn. Ostoja Bagno Całowanie w Mazowieckim Parku Krajobrazowym im. Czesława Łaszka.

W celu zachowania pierwotnego sposobu użytkowania siedliska (tj. koszenie i wypas zwierząt) Mazowiecki Zespół Parków Krajobrazowych postanowił zrealizować zadanie polegające na jej ekstensywnym koszeniu.

 

Dzięki zabiegom wykaszania muraw i łąk zachowane zostaną charakterystyczne dla tego siedliska rośliny, zagrożone głównie sukcesją drzew, krzewów oraz gatunków niepożądanych. Ponadto stworzono dogodne warunki dla odrostu roślin pierwotnie tam występujących.

 

Zabiegi wykaszania i odkrzaczania wykonano w ramach dofinansowania przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie.

„Kobyla Góra” to śródtorfowiskowa wydma tworząca murawę napiaskową (Koelerion glaucae) zlokalizowana na Bagnie Całowanie. Głównym zagrożeniem dla tego siedliska jest sukcesja drzew i krzewów wynikająca z zaniechania wykaszania i wypasu zwierząt wokół wydmy.

Aby zapobiec temu niekorzystnemu procesowi w 2013 roku Mazowiecki Zespół Parków Krajobrazowych przystąpił do zabiegów ochronnych tego terenu.

 

 

W ramach prac dofinansowanych przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie zastosowano zabiegi polegające na ekstensywnym koszeniu muraw i łąk. Ponadto usunięto podrosty drzew i krzewów, wycięto obce gatunki roślin i zarazem stworzono warunki dla roślin pierwotnie tam występujących.

 

Na terenie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego im. Cz. Łaszka i jego otuliny znajduje się 61 pomników przyrody, są to zarówno pojedyncze drzewa jak również grupy drzew i jedna aleja zabytkowa. W związku ze złym stanem niektórych z nich w 2013 roku Mazowiecki Zespół Parków Krajobrazowych podjął kroki mające na celu ich konserwację.

Na początku wykonano ekspertyzy dendrologiczne. Następnie specjalistyczna firma zajmująca się chirurgią i leczeniem drzew przeprowadziła zabiegi pielęgnacyjne polegające na: cięciach sanitarnych koron, cięciach korygujących statykę drzew i zapobieganiu rozłamaniu poprzez zastosowanie specjalistycznych lin i wiązań typu „cobra” oraz cięciach rozluźniających koronę.

Mazowiecki Park Krajobrazowy, dzięki wsparciu finansowemu Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie i Gminy Celestynów zrealizował prace związane z zadaniem pod nazwą „Pielęgnacja pomników przyrody na terenie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego im. Cz. Łaszka”. Zabiegami objęto 10 pomników przyrody w złym stanie, zagrażającym nie tylko obumarciem drzewa ale również stanowiącym niebezpieczeństwo dla osób przebywających na terenie Parku.

Zrealizowane działania pozwoliły na zachowanie w dobrej kondycji zdrowotnej wiekowych i cennych przyrodniczo składników miejscowych ekosystemów. Poprzez specjalistyczne zabiegi zmniejszyło się zagrożenie ze strony czynników biotycznych i abiotycznych, które mogłyby przyczynić się do śmierci drzew, a jednocześnie poprawiło mikroklimat i estetykę krajobrazu MPK. Ponadto zwiększyło się bezpieczeństwo ludzi, gdyż znaczna część pomników objętych konserwacją znajdowała się w rejonach zabudowanych. Co więcej stare potężne drzewa i istniejące w nich dziuple ułatwiają bytowanie ptactwa, stanowią schronienie i miejsce rozrodu dla nietoperzy, a tym samym poprawiają warunki siedliskowe dla wielu chronionych zwierząt.

Pielęgnacja pomników przyrody na terenie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego im. Cz. Łaszka została dofinansowana przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie w formie dotacji w kwocie 15 000,00 zł.

 

 

 

Wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum

Niewielki krzew o wysokości do 1 m, charakterystyczny dla lasów liściastych. W zależności od pogody ciemnoróżowe kwiaty, rozwijają się już w lutym lub marcu (przed rozwojem liści). Jest rośliną silnie trującą.

Wielosił błękitny Poleminium coeruleum

Roślina wieloletnia występuje na wilgotnych łąkach, torfowiskach i w łęgach. Błękitne kwiaty pojawiają się w czerwcu i lipcu. Gatunek reliktowy, wymieniany w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin.

Brzoza niska Betula humilis

Silnie rozgałęziony krzew o wysokości do 2 m o brunatnej korze. Roślina rzadka, rośnie na torfowiskach oraz w olsach. Jest reliktem polodowcowym silnie zagrożonym w wyniku osuszania terenów podmokłych. Gatunek ten jest wymieniano w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin.

Rosiczka okrągłolistna Drosera rotundifolia

Wieloletnia roślina owadożerna występująca na terenach ubogich w azot (oligotroficznych) takich jak: torfowiska i podmokłe łąki. Zwana również rosą słoneczną.

Salwinia pływająca Salvinia natans

Drobna roczna paproć wodna, jej zarodniki dojrzewają jesienią. Rośnie w stawach i jeziorach

Mącznica lekarska Arctostaphylos uva-irsi

Krzewinka zimozielona o gałązkach płożących się długości do 1 m. Rośnie na glebach świeżych, często występuje w borach. Owocem jest czerwona jagoda.

Wiciokrzew pomorski Lonicera periclymenum

Roślina pnąca, kwitnie w maju i czerwcu. Kwiaty zapylane głównie przez motyle nocne (zawisaki, zmroczniki). Gatunek charakterystyczny dla lasów dębowych i mieszanych

Kosaciec syberyjski Iris sybirica

Wieloletnia roślina z grubym kłączem. Granatowe kwiaty zapylane przez trzmiele pojawiają się w maju i czerwcu. Gatunek charakterystyczny dla wilgotnych łąk trześniowych, śródleśnych polanach i torfowiskach.

Bagno zwyczajne Ledum palustre

Zimozielony krzew o wysokości do 1,5m o silnym charakterystycznym zapachu. Kwitnie na biało w maju i czerwcu. Charakterystyczne dla boru bagiennego, częste występuje też na torfowiskach.

Podkolan biały Platanthera bifolia

Roślina wieloletnia z rodziny storczykowatych. Kwiaty białe o intensywnym zapachu pojawiają się w maju i czerwcu. Rośnie w miejscach otwartych lub częściowo ocienionych na śródleśnych polanach i łąkach.

Introdukcja podkolana białego Plathanthera bifolia (L.) Rich. (fot. 1) przedstawiciela storczykowatych zakończyła się sukcesem. Posadzone na nowych stanowiskach okazy zakwitły pod koniec czerwca wysoko wznosząc swe białe, pachnące kwiaty z charakterystyczną ostrogą.

 

Rozległe stanowisko podkolana znajdowało się w otulinie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego im. Czesława Łaszka. W miejscu w którym miano przeprowadzić zabiegi uprawne i zalesienie. To doprowadziło by do zniszczenia storczyków, dlatego też, podjęto decyzję o przeniesieniu podkolana na inne stanowiska. Prace nad introdukcją storczyka trwały od lata 2004 r. Główny ich ciężar spoczywał na pracownikach Nadleśnictwa Celestynów jednakże służby MPK wielokrotnie uczestniczyły w kontrolach i wizjach terenowych dotyczących czynnej ochrony tego gatunku. Koordynatorem całego przedsięwzięcia był dr Roman Muranyi z Ogrodu Botanicznego PAN w Powsinie mający duże doświadczenie przy przeprowadzaniu podobnych zabiegów.
Na początku określono definitywnie, jaki to gatunek podkolana: biały czy zielonawy (osobniki nie kwitnące lub przekwitłe są trudne do odróżnienia). Następnie oszacowano liczebność populacji stanowiska (ponad 400 kwitnących osobników). Naniesiono na mapę jej rozkład przestrzenny. Najbardziej zwarte skupiska pozostawiono w nienaruszonym stanie, gdyż w przyszłości planowane jest objęcie ich ochroną przez powołanie użytku ekologicznego. W dalszej kolejności pobrano próbki gleby dla zbadania jej właściwości (głównie pH) i określono głębokość zalegania charakterystycznych dla podkolanów wrzecionowatych bulw korzeniowych (uzyskano informacje niezbędne do pomyślnego przeprowadzenia przenosin). Okazało się, że na stanowisku naturalnym występuje gleba brunatna właściwa o pH 4,5-5 a optymalny kształt i wymiary bryły korzeniowej zapewniające bezpieczeństwo systemowi korzeniowemu przesadzanych roślin powinny mieć kształt sześcianu o boku 30 cm. Później wytypowano i zbadano 3 powierzchnie zastępcze leżące w mało uczęszczanych rejonach MPK dla zapewnienia lepszej ochrony podkolanom. Przy wyborze kierowano się podobieństwem zbiorowiska roślinnego, typu gleby i jej odczynu, wilgotności oraz warunków świetlnych. Wybór miejsc ze wszech miar okazał się trafny, gdyż stwierdzono tam również glebę brunatną o pH 5-5,5.  Introdukcja podkolana białego Plathanthera bifolia (L.) Rich. (fot. 1) przedstawiciela storczykowatych zakończyła się sukcesem. Posadzone na nowych stanowiskach okazy zakwitły pod koniec czerwca wysoko wznosząc swe białe, pachnące kwiaty z charakterystyczną ostrogą.
Rozległe stanowisko podkolana znajdowało się w otulinie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego im. Czesława Łaszka. W miejscu w którym miano przeprowadzić zabiegi uprawne i zalesienie. To doprowadziło by do zniszczenia storczyków, dlatego też, podjęto decyzję o przeniesieniu podkolana na inne stanowiska. Prace nad introdukcją storczyka trwały od lata 2004 r. Główny ich ciężar spoczywał na pracownikach Nadleśnictwa Celestynów jednakże służby MPK wielokrotnie uczestniczyły w kontrolach i wizjach terenowych dotyczących czynnej ochrony tego gatunku. Koordynatorem całego przedsięwzięcia był dr Roman Muranyi z Ogrodu Botanicznego PAN w Powsinie mający duże doświadczenie przy przeprowadzaniu podobnych zabiegów.

Na początku określono definitywnie, jaki to gatunek podkolana: biały czy zielonawy (osobniki nie kwitnące lub przekwitłe są trudne do odróżnienia). Następnie oszacowano liczebność populacji stanowiska (ponad 400 kwitnących osobników). Naniesiono na mapę jej rozkład przestrzenny. Najbardziej zwarte skupiska pozostawiono w nienaruszonym stanie, gdyż w przyszłości planowane jest objęcie ich ochroną przez powołanie użytku ekologicznego. W dalszej kolejności pobrano próbki gleby dla zbadania jej właściwości (głównie pH) i określono głębokość zalegania charakterystycznych dla podkolanów wrzecionowatych bulw korzeniowych (uzyskano informacje niezbędne do pomyślnego przeprowadzenia przenosin). Okazało się, że na stanowisku naturalnym występuje gleba brunatna właściwa o pH 4,5-5 a optymalny kształt i wymiary bryły korzeniowej zapewniające bezpieczeństwo systemowi korzeniowemu przesadzanych roślin powinny mieć kształt sześcianu o boku 30 cm. Później wytypowano i zbadano 3 powierzchnie zastępcze leżące w mało uczęszczanych rejonach MPK dla zapewnienia lepszej ochrony podkolanom. Przy wyborze kierowano się podobieństwem zbiorowiska roślinnego, typu gleby i jej odczynu, wilgotności oraz warunków świetlnych. Wybór miejsc ze wszech miar okazał się trafny, gdyż stwierdzono tam również glebę brunatną o pH 5-5,5.

W dniu 24 lipca 2008 r. przeprowadzono kontrolę 4 zastępczych stanowisk rzadkiego na terenie MPK storczyka – podkolana białego Platanthera bifolia w ramach monitoringu tego gatunku trwającego 3 lata. W wizji uczestniczyło 5 osób: dwoje pracowników Ogrodu Botanicznego PAN w Powsinie (w tym p. dr R. Muranyi pomysłodawca i koordynator introdukcji tego gatunku), leśniczy Leśnictwa Czarci Dół (Nadleśnictwo Celestynów) oraz 2 pracowników Zespołu Parków Krajobrazowych M, Ch i B (w tym dyrektor p. R. Belina).
Mimo późnego terminu kontroli (pod koniec wegetacji) odnaleziono łącznie 42 osobniki, z czego 13 kwitło (widoczne były jeszcze pędy kwiatostanowe). Dwa lata wcześniej (z przesadzonych w 2005 r. 120 osobników) stwierdzono 77 sztuk, z czego 30 kwitnących a w 2007 r. – 66 okazów w tym aż 48 kwitnących.

Tendencja spadkowa wg pracowników Ogrodu Botanicznego wywołana jest przede wszystkim:

zbliżającym się końcem życia bulw przesadzonych podkolanów gdyż są one krótkowiecznymi bylinami – żyją ok. 10 lat; obecnie mają przynajmniej 6 lat, ponieważ w momencie przesadzania ze stanowiska naturalnego miały, co najmniej 3 lata (w tym wieku pierwszy raz zakwitają) i rosną na stanowiskach zastępczych kolejne 3 lata
zacienieniem większości stanowisk przez podrost brzozy brodawkowatej, jeżyny oraz trzęślicę modrą.
Poza tym kontrole w 2007 r. i 2008 r. jednego ze stanowisk nie wykazały żadnego osobnika. Najprawdopodobniej zostało zniszczone przez „botaników” amatorów (np. wykopane rośliny przeniesiono do przydomowego ogródka) lub przez dziki (stwierdzono ślady buchtowania).
Należy wspomnieć, że wynik kontroli prowadzonej w 2008 r. jest zaniżony z uwagi na późny termin jej przeprowadzenia oraz trudne warunki obserwacji przez bujny wzrost ww. gatunków ocieniających stanowiska. Ponadto spadek liczebności jest normalnym objawem starzenia się populacji i dopóki nie stwierdzimy osobników potomnych nie można mówić o pełnym sukcesie introdukcji.

fot. 1. Początki tworzenia pędu kwiatowego (maj)

fot. 2. Przed kwitnieniem (widoczny także uschnięty zeszłoroczny pęd; czerwiec)

fot. 3. Nierozwinięty kwiatostan (czerwiec)

fot. 4. W pełni kwitnienia (czerwiec)

fot. 5. Poszukiwanie podkolanów (lipiec)

fot. 6. Liczenie stwierdzonych osobników (lipiec)