Rys historyczny
Kozienicki Park Krajobrazowy obejmuje ochroną Puszczę Kozienicką – jeden z większych i piękniejszych kompleksów leśnych na Mazowszu, o zachowanie którego przez lata walczyli leśnicy, miłośnicy przyrody i działacze społeczni.
W Połowie lat 60-tych XX wieku, na najwyższych szczeblach władzy politycznej i gospodarczej zapadła decyzja o wybudowaniu największej w Polsce elektrowni o mocy 1600 MW, opalanej węglem kamiennym. Zdecydowano wtedy, że elektrownia zostanie wybudowana na północno – wschodnim krańcu Puszczy Kozienickiej w pobliżu miejscowości Świerże Górne, na gruntach Lasów Państwowych. Dodatkowo postanowiono, że rozdzielnia prądu zostanie zlokalizowana w Pionkach, czego konsekwencją byłoby wycięcie pasa lasu o długości 20 km i szerokości 200 m pomiędzy elektrownią, a miastem Pionki (około 400 ha). Energiczne i stanowcze działania leśników oraz ówczesnego Ministra Leśnictwa – Romana Gesinga doprowadziły do zmiany planów i zlokalizowania rozdzielni obok elektrowni. Dzięki temu zachowano znaczną powierzchnię lasu oraz uratowano naturalne siedliska Puszczy Kozienickiej przed fragmentacją.
Kolejną planowaną inwestycją, która mogła znacząco negatywnie wpłynąć na stosunki wodne, a w konsekwencji na przyrodę Puszczy Kozienickiej była budowa kopalni węgla brunatnego w Jastrzębi (miejscowość na zachodnim skraju Puszczy) oraz produkcja brykietów z tego „węgla”, wzbogaconego odpadami z rafinerii w Płocku. Szczęśliwie argumenty ochrony przyrody i środowiska wzięły górę i w 1982 r. inwestycja została zaopiniowana negatywnie. Dzięki temu możliwe było dokończenie działań zmierzających do utworzenia Kozienickiego Parku Krajobrazowego.
Dokumentacja uzasadniająca utworzenie Parku została przygotowana przez pracowników Urzędu Wojewódzkiego w Radomiu pod kierunkiem Andrzeja Kowalczewskiego – wojewódzkiego konserwatora przyrody, w ścisłej współpracy z doc. dr hab. Ryszardem Zarębą pracownikiem naukowym SGGW w Warszawie, Martą Chałubińską pracownikiem Wojewódzkiego Biura Planowania Przestrzennego w Radomiu, Wandą Ginalską – Prokop – pracownikiem Przedsiębiorstwa Geologicznego w Kielcach, pracownikami nadleśnictw oraz działaczami Ligi Ochrony Przyrody i Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego.
Utworzenie Kozienickiego Parku Krajobrazowego nastąpiło w dniu 28 czerwca 1983 r. na posiedzeniu Wojewódzkiej Rady Narodowej w Radomiu (Uchwała Nr XV/70/83 w sprawie utworzenia Kozienickiego Parku Krajobrazowego – Dz. Urz. WRN w Radomiu Nr 9 poz. 52). W roku 2001 zakończono trwające 6 lat prace nad powiększeniem Kozienickiego Parku Krajobrazowego o południową część Puszczy Kozienickiej. Po powiększeniu obszar Parku liczy 25 957,10 ha. Park otacza otulina o powierzchni 35 555,53 ha. W 2004 r. Kozienickiemu Parkowi Krajobrazowemu nadano imię Profesora Ryszarda Zaręby (rozporządzenie nr 8 Wojewody mazowieckiego z dnia 19 lutego 2004 r.).
