Reintrodukcja pazia żeglarza (Iphiclides podalirius) i pazia królowej (Papilio machaon) w Mazowieckim Parku Krajobrazowym

Paź królowej i paź żeglarz zaliczane są do jednych z największych i najpiękniejszych motyli dziennych występujących w Polsce. Należą do rodziny paziowatych. Paź królowej posiada żółte skrzydła z czarnym obramowaniem, natomiast w przypadku pazia żeglarza są one żółte z czarnymi pręgami. Tylne skrzydła u obu gatunków posiadają podobne niebiesko-czerwone zakończenie, różnią się one jednak kształtem – tylne skrzydła pazia żeglarza są znacznie bardziej wydłużone niż u pazia królowej.

Motyle różnią się nie tylko wyglądem, ale także środowiskiem życia, które jest ściśle związane z występowaniem roślin żywicielskich, różnych dla każdego z gatunków. Paź królowej preferuje łąki obfitujące w rośliny baldaszkowate, takie jak gorysz, marchew czy koper. Paź żeglarz woli roślinność krzaczastą, gdzie żeruje m.in. na tarninie, czeremsze i głogu. Motyle składają jaja w miejscu występowania roślin żywicielskich, wyklute z nich gąsienice odżywiają się liśćmi. Gąsienice obu gatunków posiadają ubarwienie umożliwiające im upodobnienie się do otoczenia. Zielono-żółta z czarnymi pasami gąsienica pazia królowej bardzo dobrze kamufluje się na łące, będąc podobnym do liści np. krwawnika, natomiast gąsienica pazia żeglarza jest cała zielona, przez co siedząc na gałęzi krzewu, do złudzenia przypomina liść.

W ostatnich czasach obserwuje się zmniejszanie populacji pazia królowej i pazia żeglarza w Polsce. Nowoczesne rolnictwo i niszczenie siedlisk silnie oddziałuje na oba gatunki, jednak to paź żeglarz najbardziej odczuwa presję człowieka, w związku z czym objęty jest on ochroną gatunkową. Został zamieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt ze statutem VU (vulnerable) narażony. Negatywny wpływ ma wycinanie tarniny, koszenie łąk, wypalanie traw, a także wykorzystywanie pestycydów. W celu zmniejszenia problemu wymierania tych pięknych motyli, Mazowiecki Park Krajobrazowy po 5-letniej przerwie podjął się kontynuacji projektu pt. „Reintrodukcja pazia królowej i pazia żeglarza”. Projekt ma na celu uchronienie gąsienic paziów przed śmiercią wynikającą z niszczenia ich siedlisk przez człowieka. Gąsienice zbierane są do faunaboxów i przewożone do motylarni, gdzie ulegają metamorfozie, a przeobrażone w motyle wypuszczane są na wolność w miejscu ich zebrania.
       Prace nad projektem rozpoczęto w październiku 2013, kiedy to przystąpiono do przygotowania wybudowanej już wcześniej motylarni. Konieczne było nawiezienie świeżej ziemi, a także zasadzenie roślin żywicielskich pazia żeglarza, takich jak tarnina, głóg, grusza, czeremcha zwyczajna i amerykańska. Rośliny były regularnie podlewane, dzięki czemu bez problemu się przyjęły.

Dalsze prace nastąpiły dopiero w kwietniu 2014, po uzyskaniu dofinansowania z WFOŚiGW w Warszawie oraz odpowiednich zezwoleń od RDOŚ w Warszawie na pozyskanie z natury i hodowlę gąsienic prawnie chronionego pazia żeglarza. Przygotowano motylarnię do posiania roślin żywicielskich pazia królowej. Ziemia została dokładnie nawodniona i skopana, co miało na celu poprawienie jej jakości. Gdy motylarnia nadawała się do przyjęcia nowych roślin, dokonano nasadzeń gorysza pagórkowego oraz zasiewu kopru, pietruszki i marchwi.
W maju rozpoczęto poszukiwania gąsienic pazia królowej. Odwiedzone zostało kilka miejsc na terenie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego, jednak gąsienice znalezione zostały jedynie w okolicy Podbieli oraz w Celestynowie. Poszukiwania trwały około dwóch miesięcy, a wszystkie znalezione gąsienice były sukcesywnie odnoszone do motylarni, gdzie się przepoczwarzały.

Gąsienice pazia żeglarza występują później, w związku z czym poszukiwań dokonano w lipcu w miejscowości Pogorzel. W sumie zostało znalezionych kilkadziesiąt gąsienic obu gatunków motyli.

Pazie żeglarze mają w Polsce zazwyczaj tylko jedno pokolenie, natomiast pazie królowej – dwa, dlatego już w lipcu można było obserwować pierwsze motyle, które wykluły się w motylarni. Pazie zostały wypuszczone w Celestynowie. Niestety, część gąsienic nie przeżyła. Okazało się, że ważnym czynnikiem wpływającym na dużą śmiertelność paziów jest obecność gąsieniczników – owadów pasożytujących na gąsienicach. Gąsienice zostały zebrane już zarażone, toteż nie miały one szans na przeżycie.zdj12,13

W sierpniu przystąpiono do poszukiwań gąsienic drugiego pokolenia pazia królowej w tych samych miejscach co poprzednio. W sumie znaleziono kilkanaście osobników, które zostały przetransportowane do motylarni i tam uległy przepoczwarzeniu. W formie poczwarek przetrwają zimę, po to by na wiosnę przeobrazić się w motyle.
 
Reintrodukcja pazia żeglarza Iphiclides podalirius i pazia królowej Papilio machaon w Mazowieckim Parku Krajobrazowym im. Cz. Łaszka dofinansowano przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie w formie dotacji w kwocie 10 000,00 zł.