Monitoring nietoperzy w NPK

 

Sprawozdanie z badań chiropterologicznych wykonanych  w ramach zadania „Monitoring stanu populacji nietoperzy na terenie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego”

 

W roku 2015 kontynuowano prace mające na celu określenie stopnia zasiedlenia przez nietoperze skrzynek typu Stratmann rozwieszonych w NPK. W Lasach Łochowskich w roku 2012 rozwieszono 200 skrzynek. W Lasach Ceranowskich w roku 2013 rozwieszono 100 skrzynek. Ponadto w roku 2014 rozwieszono po 100 skrzynek w okolicy Pułtuska i Korczewa. Chiropterofaunę tego terenu badano też przy użyciu innych metod (kontrole schronień, odłowy w sieci, nasłuchy przy użyciu detektora ultradźwiękowego).

 

 

 

Monitoring zasiedlenia skrzynek

W roku 2015 skrzynki w Lasach Łochowskich skontrolowano dwukrotnie: 30 VI i 27 VIII. Wykazano obecność trzech gatunków nietoperzy: gacka brunatnego (Plecotus auritus), karlika większego (Pipistrellus nathusii) i mroczka późnego (Eptesicus serotinus) (Tabela 1 i 2). Na powierzchni „Szumin” zanotowano obecność karlika większego i gacka brunatnego, natomiast na powierzchni „Łosiewice” dodatkowo mroczka późnego. Średnie zasiedlenie skrzynek w czerwcu wyniosło 5%, a w sierpniu 11,5%. Najwyższy wskaźnik zanotowano na powierzchni „Szumin” podczas kontroli czerwcowej – 12%. W obu okresach badań zasiedlenie skrzynek było wyższe na powierzchni „Szumin (SZ)” w porównaniu z powierzchnią „Łosiewice (Ł)”. Na tej drugiej powierzchni zanotowano nieco większą liczbę nietoperzy – w czerwcu (Ł-24 szt.) w porównaniu z Sz -14 szt. W sierpniu Ł-21 szt. w porównaniu z SZ-19 szt. (Tabela 2). 

Tabela 1. Procent zasiedlonych skrzynek przez nietoperze w Lasach Łochowskich w roku 2015

Gatunek	Łosiewice czerwiec	Łosiewice sierpień	Średnio	Szumin czerwiec	Szumin sierpień	Średnio
Gacek brunatny	2	2	2,0	1	0	0,5
Karlik większy	2	3	2,5	11	11	11,0
Mroczek późny	1	0	0,5	0	0	0
Razem	5	5	5,0	12	11	11,5

Tabela 2. Liczba osobników poszczególnych gatunków nietoperzy w skrzynkach w Lasach Łochowskich w roku 2015

Gatunek	Łosiewice czerwiec	Łosiewice sierpień	Szumin czerwiec	Szumin sierpień	Razem	%
Gacek brunatny	21	16	1	0	38	49
Karlik większy	2	5	13	19	39	50
Mroczek późny	1	0	0	0	1	1
Razem	24	21	14	19	78	100

 

W Lasach Ceranowskich w roku 2015 wykonano trzy kontrole: 11 IV, 1 VII i 3 VIII. Podczas badań przeprowadzonych w kwietniu i lipcu nie stwierdzono obecności nietoperzy ani ich śladów w postaci odchodów. W   sierpniu wykazano obecność dwóch gatunków – gacka brunatnego i karlika większego. Zasiedlenie skrzynek było bardzo niskie, największe w sierpniu (3%), a średnio w całym okresie badań tylko 1% (Tabela 3 i 4).

Tabela 3. Procent zasiedlonych skrzynek przez nietoperze w Lasach Ceranowskich w roku 2015

Gatunek	Kwiecień	Lipiec	Sierpień	Średnio
Gacek brunatny	0	0	1	0,3
Karlik większy	0	0	2	0,7
Razem	0	0	3	1,0

 Tabela 4. Liczba osobników poszczególnych gatunków nietoperzy w skrzynkach w Lasach Ceranowskich w roku 2015

Gatunek	Kwiecień	Lipiec	Sierpień	Razem	%
Gacek brunatny	0	0	10	10	10
Karlik większy	0	0	2	2	2
Razem	0	0	12	12	100

 

W okolicy Pułtuska skrzynki kontrolowano dwukrotnie (30 VI i 27 VIII), podobnie jak w okolicy Korczewa (1 VII, 27 VIII). Stwierdzono nieliczne osobniki gacka brunatnego i karlika większego (Tabela 5, 6, 7 i 8).

Tabela 5. Procent zasiedlonych skrzynek przez nietoperze w okolicy Pułtuska w roku 2015

Gatunek	Czerwiec	Sierpień	Średnio
Gacek brunatny	2	0	1,0
Karlik większy	0	3	1,5
Razem	2	3	2,5

 

Tabela 6. Liczba osobników poszczególnych gatunków nietoperzy w skrzynkach w okolicy Pułtuska w roku 2015

Gatunek	Czerwiec	Sierpień	Razem	%
Gacek brunatny	2	0	2	33
Karlik większy	0	4	4	67
Razem	2	4	6	100

 

Tabela 7. Procent zasiedlonych skrzynek przez nietoperze w okolicy Korczewa w roku 2015

Gatunek	Lipiec	Sierpień	Średnio
Karlik większy	1	0	0,5
Razem	1	0	0,5

 

Tabela 8. Liczba osobników poszczególnych gatunków nietoperzy w skrzynkach w okolicy Korczewa w roku 2015

Gatunek	Lipiec	Sierpień	Razem	%
Karlik większy	1	0	1	100
Razem	1	0	1	100

 

Odłowy nietoperzy w sieci, nasłuchy detektorowe i kontrola schronień

 

Nietoperze odławiano w sieci w Lasach Ceranowskich podczas dwóch nocy: 3 VIII 2015 (w okolicy miejscowości Garnek) oraz 27 VIII 2015 (w okolicy miejscowości Ceranów). Po dwie sieci ustawiono na drogach leśnych. Złowiono w sumie 15 osobników mroczków późnych (Eptesicus serotinus).

Przy użyciu detektora ultradźwiękowego 25 VII 2015 stwierdzono żerowanie kilku osobników mroczka późnego w rejonie miejscowości Natolin na skraju Lasów Sterdyńskich.

Potwiedzono występowanie w stodole w miejscowości Garnek  kolonii rozrodczej mroczka późnego. W dniu 3 VIII 2015 liczyła ona ok. 9 osobników. W dniu 11 VI 2015 odnaleziono jednego osobnika nocka łydkowłosego (Myotis dasycneme) oraz jednego martwego osobnika nocka rudego (Myotis daubentonii). Kontrolę tego schronienia wykonano też: 1 VII  (2 nocki łydkowłose) oraz      4 VIII i 27 VIII  (po 8 nocków łydkowłosych).

 

Podsumowanie

 

            Badania prowadzone w NPK w 2015 roku pozwoliły na wykazanie obecności pięciu gatunków nietoperzy. W większości są one dość pospolite i liczne w tej części kraju. Wyjątkiem jest nocek łydkowłosy, który jest gatunkiem rzadkim i w Polsce zagrożonym, umieszczonym w polskiej czerwonej księdze zwierząt w najwyższej kategorii zagrożenia -EN.  Warto zwrócić uwagę, że stwierdzona kolonia jest drugim pod względem liczby osobników skupiskiem tego gatunku  w Polsce. Większą znaleziono tylko w Wigierskim Parku Narodowym.

            Dotychczasowe badania chiropterologiczne wykonane w NPK pozwoliły na wykrycie 10 gatunków nietoperzy (poza stwierdzonymi w 2015 roku: nocka Brandta Myotis brandtii, mroczka posrebrzanego Vespertilio murinus, borowiaczka Nyctalus leisleri, borowca wielkiego N. noctula i karlika drobnego Pipistrellus pygmaeus. Zasiedlenie skrzynek nie wykazało w roku 2015 w Lasach Łochowskich  wyraźnego zwiększenia się jego wskaźników (częstość i liczba osobników) w stosunku do roku ubiegłego. Warto zwrócić uwagę na fakt, że skrzynki powieszone w okolicy Pułtuska i Korczewa zostały zasiedlone przez nietoperze już rok po ich rozwieszeniu. W Lasach Ceranowskich nietoperze pojawiły się w skrzynkach dopiero w trzecim roku. Należy się spodziewać, że znacznie lepsze wskaźniki zasiedlenia skrzynek w NPK (zwłaszcza w Lasach Ceranowskich, czy w okolicy Pułtuska i Korczewa) uda się osiągnąć w kolejnych latach, na co wskazują wyniki wieloletnich badań w Mazowieckim Parku Krajobrazowym.

 

Podziękowania

 

W badaniach terenowych bardzo pomogli: Adam Dejnarowicz, Krzysztof Janus, Janusz Kur i Ewa Sychut-Czapla, za co składam im serdeczne podziękowania.

Badania przeprowadził i opracował: dr hab. Grzegorz Lesiński,

 Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie