Czynna ochrona traszki grzebieniastej i kumaka nizinnego
W maju br. rozpoczęto po raz kolejny prace na rzecz czynnej ochrony traszki grzebieniastej Triturus cristatus i kumaka nizinnego Bombina bombina na terenie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego, wspomagane finansowo przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie. W prace aktywnie włączyli się członkowie Sekcji Zoologicznej Koła Naukowego Wydziału Nauk o Zwierzętach.
Wiosną pobrano jaja traszki ze zbiorników w Celestynowie i ze zbiorników Czarne Stawki. Skrzek kumaka pobrano ze zbiornika na obszarze Bagna Całowanie.
Jaja i skrzek pobierano razem z roślinami, na których zostały złożone. Następnie taki pakiet wkładano do faunariów lub dużych, plastikowych butelek, wypełnionych wodą. Wypełnienie wodą jest konieczne, by zarodki nie wyschły. Zapobiega to także uszkodzeniu zarodków podczas transportu. Każdy zbiornik miał przydzielone oddzielne faunaria i butelki. Zebrano ok. 300 jaj traszki grzebieniastej i ok. 140 jaj kumaka nizinnego.
Pobrane jaja i skrzek przewieziono do Bazy Torfy, gdzie miała następnie miejsce hodowla w warunkach laboratoryjnych. Jaja i skrzek policzono, włożono do oddzielnych akwariów wypełnionych wodą ze zbiorników. Dzięki temu larwy i kijanki miały zapewniony dostęp do naturalnego pokarmu niewielkich rozmiarów, który były w stanie przyjąć.
Wodę w akwariach regularnie podmieniano, a zabrudzone akwaria czyszczono. Szukano także obecności naturalnych drapieżników, takich jak larwy ważek czy larwy pływaka żółtobrzeżka, które przedostały się do akwariów na pobranych roślinach lub z pobraną ze zbiorników wodą. Wraz ze wzrostem młodych płazów wzrastało ryzyko zjadania się ich nawzajem, dlatego regularnie rozdzielano osobniki pomiędzy dodatkowe akwaria.
Wprowadzano do diety płazów coraz większy pokarm – solowce, dafnie, larwy komarów i ochotki. Kumakom podawano dodatkowo kępki glonów i materię organiczną z dna zbiornika wodnego.
Kiedy osobniki zaczęły się przeobrażać, do akwariów wkładano płaskie kawałki drewna. Przeobrażone płazy korzystały z nich, traktując je jako ląd. Zanik skrzeli zewnętrznych u traszek i ogonów u kumaków, a także wychodzenie płazów na drewienka, było znakiem, że można je wypuścić do środowiska. Przekładano wtedy płazy do faunariów i butelek napełnionych wodą i przewożono w miejsce pobrania jaj i skrzeku.
Młode traszki wypuszczono 5 sierpnia, a kumaki 20 sierpnia br. Do zbiorników, z których pobrane były jaja, wróciło 187 małych traszek, w tym 124 do Celestynowa, a 63 do Czarnych Stawków. Na Bagnie Całowanie wypuszczono 76 osobników kumaka nizinnego.
Działania na rzecz tych dwóch gatunków mają sens, ponieważ udaje się odchować ponad połowę osobników, dzięki czemu wzmacniają populacje żyjące w naturalnym środowisku. Hodowla w warunkach laboratoryjnych zmniejsza naturalną u tych płazów śmiertelność na poziomie zarodka oraz w stadium kijanki i larwy, a także eliminuje presję drapieżników – ryb i ptaków wodnych.
Hodowla ta ma również walor edukacyjny. Każdy odwiedzający Bazę Torfy może zobaczyć na własne oczy, jak rozwijają się płazy i dowiedzieć się, dlaczego ważna jest ich ochrona.
W ramach tego zadania prowadzono również monitoring zmian poziomu wody gruntowej na terenach torfowych. Jest on podstawowym parametrem fizycznym który może już wstępnie informować o kondycji torfowiska, gdyż zbyt niskie położenie zwierciadła wody może przyczyniać się do występowania niekorzystnych procesów degradacyjnych złoża torfowego. Ma to bardzo duże znaczenie w przypadku już wcześniej odwodnianych i zmeliorowanych gleb torfowych jak w przypadku torfowiska Całowanie, którego fragmenty znajdują się na terenie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego. Monitoring położenia zwierciadła wody gruntowej w tym przypadku wydaje się kluczowym i podstawowym parametrem do wstępnej diagnozy kondycji gleb.
Rury do wykonania piezometrów
Piezometr zamontowany w terenie
Pomiary położenia wód gruntowych rozpoczęto na początku maja 2014, wybierając do obserwacji 15 punktów pomiarowych na terenie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego. Piezometry obserwacyjne zwierciadło wód gruntowych zainstalowano na obszarach leśnych, obszarach łąkowych, wyrobiskach torfu i w pobliżu dużego zbiornika wodnego powstałego po eksploatacji torfu. Z przeprowadzonych dotychczas badań wynika, że zwierciadło wody obniża się szczególnie pod użytkowaniem leśnym i łąkowym. W przypadku dołów potorfowych zwierciadło wody jest znacznie wyżej ale trzeba pamiętać że powierzchnia tego obszaru jest znacznie obniżona w stosunku do otaczającego terenu. Przyjmuje się na podstawie badań, że zwierciadło wody na terenach torfowych powinno znajdować się jak najbliżej terenu i wahać się w granicach 0-30 cm pod powierzchnią terenu. W powyższych przypadkach tak nie jest, nakłada się na to m.in. brak opadów atmosferycznych w ostatnich tygodniach.
Autorzy
Czynna ochrona traszki grzebieniastej i kumaka nizinnego: K. Fyałkowska, K. Gajewska, A. Kowalska
Monitoring zmian stosunków wodnych: dr hab. R. Oleszczuk
„Czynna ochrona traszki grzebieniastej Triturus cristatus i kumaka nizinnego Bombina bombina oraz identyfikacja zagrożeń wynikających ze zmian stosunków wodnych siedlisk związanych z tymi gatunkami na terenie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego im. Cz. Łaszka” dofinansowana przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie, w formie dotacji, w kwocie 9 000,00 zł”