Sarny w Nadbużańskim Parku Krajobrazowym
Sarna europejska, to najliczniejszy i najmniejszy gatunek spośród ssaków parzystokopytnych z rodziny jeleniowatych na terenie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego. Jest przedstawicielem tzw. zwierzyny płowej, której letnia rudo-brązowa sierść zmienia się zimą (płowieje i staje się szara). Jest zaliczana do zwierzyny łownej. Charakterystyczną cechą tych ssaków jest „lustro” – biała plama na pośladkach służąca do komunikowania się między zwierzętami, zwłaszcza podczas ucieczki przed niebezpieczeństwem.
Sarny występują zarówno w lasach, jak i na łąkach oraz polach uprawnych.
Dorosła sarna ma wysokość w kłębie około 70 – 75 cm i waży maksymalnie 20 kg. Samiec sarny zwany jest kozłem (rogaczem), nosi na głowie wymieniane co roku (niewielkie do 30 cm wysokości) poroże (parostki), które zrzuca późną jesienią. Samica zwana jest kozą i jest mniejsza od kozła o około 10 %. Żywią się w zależności od pory roku trawami, liśćmi oraz pędami drzew i krzewów.
Okres godowy (ruja) przypada na lipiec – sierpień, ewentualnie może być jeszcze w okresie zimowym (listopad – grudzień, gdy letnia ruja nie doszła do skutku). U saren występuje zjawisko ciąży przedłużonej. Polega na tym, że płód nie rozwija się przez pierwsze pięć miesięcy. Dopiero w styczniu zaczyna się naturalny jego rozwój. Młode przychodzą na świat (wykoty) w okresie maj- czerwiec. Sarna może wydać od 1-2 młodych zwanych koźlętami. W początkowym okresie pokryte są na grzbiecie rzędami jasnych plam (kropek), a później z czasem zanikają.
Sarny posiadają doskonały zmysł słuchu, węchu i wzroku.
W naturalnym środowisku zagrożeniem dla nich jest głównie pies, wilk i ryś. Ze strony człowieka grozi im kłusownictwo (wnykarstwo) oraz szybko jeżdżące samochody w terenie leśnym. Jedyną obroną dla nich jest ucieczka. Ze względu na ich smukłą budowę i zwinność potrafią biec z prędkością do 60 km/h skacząc susami na odległość 3-4 metry. Dużym zagrożeniem dla ich populacji jest ostra i śnieżna zima. Nie potrafią biegać w wysokim śniegu i padają ofiarami drapieżników.
Sarny słyszą delikatny szelest lub trzask gałązek z odległości 300-500 metrów. Instynktownie każdy niepokojący dźwięk zmusza je do ucieczki, a wystraszone wydają dźwięk przypominający szczekanie psa. Informują w ten sposób inne osobniki o zbliżającym się niebezpieczeństwie. Często odgłos „zdenerwowanego kozła” w lesie mylony jest ze szczekaniem dużego psa, który często może przestraszyć spacerującego człowieka. Odgłosy te znacznie różnią się od rykowiska jeleni i bukowiska łosi.
Węch pozwala sarnom na określenie niebezpieczeństwa w okolicy. Człowieka wyczuwają z odległości 300-400 metrów.
Sarny widzą z odległości nawet 500 metrów, jednak nie potrafią rozróżnić obiektu obserwacji. Dlatego często można zobaczyć sarnę stojącą w bezruchu i obserwującą otoczenie. Nagły ruch zauważony w polu jej widzenia, skłania ją do ucieczki.
Zimą sarny łączą się w niewielkie stada zwane rudlami (mniejsze w lesie, a większe na polach i łąkach). Wiosną w okresie wykotów przechodzą w samotny tryb życia. Żyją średnio 8-10 lat, a czasami nawet dożywają 15 roku.
Fot.: R. Ciabach, arch. MZPK/NPK
