Śladami Żeromskiego: Łysów w okolicach Dąbrowy.

Stefan Żeromski, jeden z najwybitniejszych pisarzy, na ówczesnych ziemiach łosickich przebywał od 2 grudnia 1889 r. do 17 sierpnia 1890. Zrezygnował ze studiów weterynaryjnych w Warszawie z powodów finansowych i zmuszony został do poszukiwania pracy. Najpierw zamieszkał w dworze w Łysowie (5 km od Dąbrowy). Łysów to miejscowość położona w gminie Przesmyki, powiecie siedleckim, przez którą przebiega granica otuliny Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego. W swych pisemnych wspomnieniach Żeromski tak opisywał Łysów:

„Dwór stoi na tarasie wysokim na kilkanaście łokci. Z okna widzieć można ogromnie długą aleję grabową, dzielącą stary, zapuszczony, dziki, czarny ogród na dwie połowy; aleja ta zbiega po pochyłości wzgórza i dźwiga się znowu pod górą, na której wyciągnęła się wieś ozdobiona cerkwią. Brązowe drzewa ogrodu pociągają wzrok i wtrącają myśli w pusty kraj smutku. Jedyną ozdobą są dwa wielkie świerki, stojące na straży ogrodu…”

W dworze w Łysowie Żeromski był guwernerem syna – Adama – pani Anieli Rzążewskiej, z domu Dobrzyńskiej, wdowy, która była jego burzliwą miłością życia. W dworze tym słuchał gry na pianinie Pani Anieli i wieczorami czytał prace jej zmarłego męża. Podczas pobytu cierpiał na różne choroby, na które leczył się u doktora Faytta w sąsiednim Patkowie. Tam też poznał Panią doktorową Natalię Faytt, z którą spotykał się potajemnie w pobliskim lesie zwanym Rogaczem. W Niemojkach, blisko Łysowa, uczęszczał do kościoła na nabożeństwa niedzielne. W tym też kościele na pamiątkę wielokrotnego uczestnictwa we mszy św. podarował albę z monogramem. Podczas pobytu w Łysowie napisał trzy nowele pt.: „Do swego Boga”, „Poganin”, „Ananke”, a także „Oko za Oko” i „Niedobitek”.  W dniu 17 sierpnia 1890 r. powrócił do Kielc.

Na pamiątkę tamtych wydarzeń na terenie Muzeum Ziemiaństwa w Dąbrowie, gdzie znajduje się również Biuro Zamiejscowe Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego postawiono popiersie Stefana Żeromskiego.

Stefan Żeromski, to autor takich słynnych dzieł jak: ”Rozdziobią nas kruki, wrony”, „Siłaczka”, „Syzyfowe prace”, „Ludzie bezdomni”, „Popioły”, „Wierna rzeka”, „Przedwiośnie”.

Źródła: St. Żeromski, „Dzienniki”, St. Żeromski, „Dzienników tom odnaleziony”.