Drzewa w krajobrazie Mazowieckiego Parku

W roku 2016 Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska ogłosiła 20 października Dniem Krajobrazu, a od 2017 roku Rada Europy uznała 20 października za Międzynarodowy Dzień Krajobrazu. Tegorocznym hasłem obchodów Dnia Krajobrazu jest „Drzewo w krajobrazie”.

Jak wiadomo drzewa stanowią nieodłączny element naszego krajobrazu, bez którego przestrzeń wydawać mogłaby się nudna i monotonna. Ponad 70% powierzchni Mazowieckiego Parku Krajobrazowego stanowią lasy. Znaczenia drzew nie sposób przecenić, jako największe rośliny, dzięki prowadzonemu na ogromną skalę procesowi fotosyntezy, najskuteczniej produkują tlen. Jeden hektar lasu liściastego może wyprodukować około 700 kg tlenu, co stanowi dobowe zapotrzebowanie na tlen ponad 2500 ludzi.  Jedno drzewo wytwarza w ciągu roku tlen wystarczający dla 10 osób. Drzewa poprzez pobieranie z atmosfery  dwutlenku węgla oraz poprzez utrzymywanie odpowiedniej wilgotności powietrza, łagodzą nagłe zmiany temperatury i tym samym efekt cieplarniany,  stabilizując  klimat na Ziemi. Stanowią też naturalną zaporę ograniczającą rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń w powietrzu.

Korzenie drzew i krzewów spowalniają procesy erozji gleb i przyczyniają się do umacniania brzegów rzek, jezior i mórz, a poprzez znaczną absorbcję wody działają  przeciwpowodziowo. Drzewa służą też jako zapory przeciwwietrzne, przeciwśnieżne, a także, sadzone wzdłuż ruchliwych dróg, wpływają na ograniczenie hałasu.

Stanowią one również najważniejszy składnik lasów, tworząc środowisko życia dla wielu gatunków  roślin i zwierząt. Ich obecność i stan zdrowia ma wpływ na różnorodność biologiczną  środowiska naturalnego. Utrata  bioróżnorodności jest szczególnie dotkliwa w przypadku lasów tropikalnych, w których żyje ponad połowa wszystkich gatunków roślin
i zwierząt, a jej przyczyną jest nagminne wylesianie. Lasy tropikalne pokrywają obecnie jedynie ok. 6% powierzchni lądów na Ziemi, czyli niespełna połowę powierzchni, którą zajmowały jeszcze 50 lat temu. Każdego roku na świecie ubywa 12-15 milionów hektarów lasów, co powoduje nieodwracalne zachwianie równowagi ekosystemu Ziemi.

Drzewa zawsze były inspiracją dla artystów, w tym wielu poetów.

Poetą, który w swych utworach bardzo często odnosi się do krajobrazów leśnych i do samych drzew jest Kazimierz Śladewski, który przybył do Otwocka w 1962 r. Uległ on fascynacji miastem i otaczającymi go lasami, co znalazło wydźwięk w jego twórczości. Chociażby same tytuły wskazują na duże zainteresowanie i dostrzeżenie niezwykłej wartości jaką stanowią drzewa w lasach, a są to tytuły takie jak: „W otwockim lesie”, „Refreny o leśnym Otwocku”, „Sosnom otwockim”, „Sosny otwockie”, „Sosny”, „Leśne zjawy”, „Gwałt zadany drzewom”, „Co tam słychać w lesie”.

Kazimierz Śladewski  „Sosny otwockie”

Kudłata sosna

Z chmurą nad sobą,

Wiatr ją zachłostał

Szarugą srogą

I ostrym gradem

Postrzępił gęsto

Konary nagie,

Skrzypiące ciężko.

Stoi na wzgórzu

Pośród brzóz jasnych

Dziuple jej służą

Ptakom bezpańskim.

Tutaj się rodzą wiosną pisklęta

I tu zawodzą

Nocą zwierzęta. (…)

Inni poeci odnoszący się w swojej twórczości do drzew: to Ignacy Krasicki „Drzewo” czy Leopold Staff – Wysokie drzewa, Jan Kochanowski Fraszka „Na lipę”.

Drzewa w dziejach polskiej historii odgrywały niejednokrotnie rolę symbolu Ojczyzny lub były wyrazem tęsknoty do Niej. Po powstaniu listopadowym (1830 -1831), na emigracji, głównie w Paryżu, skupili się niemal wszyscy najwybitniejsi polscy pisarze, zarówno ci, którzy przybyli tam jako uczestnicy powstania, jak i ci, którzy znalazłszy się wcześniej za granicą, podzielili los politycznej emigracji. Wśród nich znalazł się również Stefan Witwicki, który przebywając na obczyźnie napisał wiersz pt.” Do Sosny Polskiej na Obczyźnie”. Opowiadając dzieje sosny porównał je nie tylko do siebie, ale również do reszty grona polskiej inteligencji, artystów zmuszonych do opuszczenia Polski. Wszyscy z nich cierpieli i usychali z tęsknoty. Wszyscy czuli się winni za brak swojego udziału w walce o ojczyznę. To właśnie drzewo – Sosna – stała się symbolem Ojczyzny, jako jej nieodłączny element.Patriotyczny wydźwięk ma również wiersz Tadeusza Różewicza pt. „Drzewo”.

Drzewo to często wykorzystywany w poezji symbol. Drzewo łączy ziemię i niebo. Odzwierciedla porządek natury, jej odwieczne prawa i sens. Drzewo i jego cień są schronieniem dla człowieka (np. lipa czarnoleska), symbolem jedności człowieka i przyrody. Tytułowe drzewo jest towarzyszem człowieka. Dzieli jego okrutny los – doświadcza okrucieństwa wojny, przez nią przestaje być żywe.

Niech dla każdego z nas drzewo stanie się tym elementem krajobrazu dzięki któremu zaznamy spokoju i wytchnienia. Podziwiajmy je, zrozummy ich wartość, a wtedy ochrona tych cennych zabytków przyrody będzie dla nas czymś naturalnym.