Miesiąc: styczeń 2025

W ramach akcji Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków, Zespół ds. Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego w dniach 22 i 24 stycznia 2025 r. zorganizował zajęcia edukacyjne „Zimowe Ptakoliczenie”. Wzięły w nich udział  placówki oświatowe: Szkoła Podstawowa w Łazowie, Katolicka Publiczna Szkoła Podstawowa „Julin” im. Haliny i Ignacego Paderewskich w Kaliskach. Celem akcji było liczenie napotkanych na wybranej (wyznaczonej) trasie ptaków. Pozwoli to na aktualizację danych na temat zmian liczebności populacji poszczególnych gatunków w Polsce.  Ponadto w dniu 26 stycznia 2025 r. w Pułtusku zostało zorganizowane spotkanie otwarte dla osób zainteresowanych ornitologią. Rozpoczęło się od prelekcji dotyczącej gatunków ptaków występujących zimą na terenie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego, a zakończyło obserwacją napotkanych ptaków w parku przy Zamku w Pułtusku oraz w pobliżu kładki nad Narwią.

Dziękujemy wszystkim uczestnikom, którzy brali udział w tych wydarzeniach.

Dziękujemy Panu Dyrektorowi Domu Polonii w Pułtusku za udostępnienie sali (im.  I. J. Paderewskiego), na której odbyła się prezentacja.

Łyska zwyczajna, to gatunek ptaka wodnego z rodziny chruścieli. Jest łatwa do rozpoznania, gdyż posiada upierzenie koloru czarnego z białym dziobem i białą lśniącą płytką czołową, od której pochodzi nazwa „łyska”. Długość ciała 36 – 40 cm. Nie jest kaczką i w przeciwieństwie do nich (kaczkowatych, które mają na nogach błony pławne), łyska ma na odnóżach długie i silne palce porośnięte płatami skórnymi. Podobnym gatunkiem jest kurka wodna (kokoszka) i z daleka można je pomylić.

Zamieszkuje stawy i jeziora z gęsto zarośniętymi brzegami. W naszym kraju ze względu na sprzyjający jej klimat jest typowym gatunkiem lęgowym.

Gniazdo zakłada w szuwarach lub na wodzie tworząc z roślin wodnych pływającą platformę. W ciągu roku wyprowadza jeden lęg. W okresie kwiecień – maj składa 5 – 10 jaj, które wysiadują samica z samcem na zmianę. Samce od rozpoczęcia toków do wyklucia młodych są agresywne i bronią swojego terytorium przed innymi łyskami lub ptakami wodnymi. Pisklęta po wykluciu pokryte są puchem i jako zagniazdowniki od razu opuszczają gniazdo. Młode mają szare upierzenie bez białej blaszki czołowej i z czerwonym dziobem. Z upływem czasu zmienia kolor na biały i pojawia się blaszka czołowa taka, jak u osobnika dorosłego.

Żywi się roślinami wodnymi, trawami, owadami, ślimakami.

Często nurkuje pod wodą po zdobycie pokarmu wykonując przed tym mały skok. Kiedy pływa zdarza się, że kiwa głową do przodu i do tyłu. Gdy zbiera się do lotu (ucieka gdy jest spłoszona)   potrzebuje do tego długiego rozbiegu. Biega po wodzie (ma duże płaskie stopy) pochylając się do przodu. Szybko przebiera nogami i trzepocząc charakterystycznie skrzydłami, sprawia wizualne wrażenie „biegu po wodzie”. Następnie wzbija się w powietrze, a potem ląduje w innym bezpiecznym miejscu. Podobnie samce zachowują się w obronie swego terytorium (podczas toków), szarżując w kierunku intruza po wodzie i uderzając skrzydłami.

Jest gatunkiem wędrownym, ale coraz częściej zimuje w Polsce.

Należy do gatunków łownych. W Polsce okres polowań trwa od 1 września do 21 grudnia. Ze względu na notowany od kilkudziesięciu lat szybki spadek liczebności krajowej populacji łyski, Polski Komitet Krajowy Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) w maju 2019 r. przyjął uchwałę wzywającą do objęcia jej ścisłą ochroną gatunkową, a kokoszka wodna jest nią objęta. W locie łatwo je pomylić.  Z tego też powodu na opublikowanej w 2020 roku „Czerwonej liście ptaków Polski” łyska sklasyfikowana została jako gatunek najmniejszej troski (LC).

Tekst i fot.: R. Ciabach arch. MZPK/NPK

Zapraszamy na zimowe ptakoliczenie w Pułtusku w dniu 26 stycznia 2025 roku. Salę na prelekcję udostępni Hotel Zamek Pułtusk.

W dniu 21 stycznia  przypada Światowy Dzień Wiewiórki. Został ustanowiony w 2001 r. dzięki Christy Hargrove – rehabilitantce dzikich zwierząt pochodzącej z Asheville w Karolinie Północnej. W ten sposób chciała zwrócić uwagę na te sympatyczne zwierzątka i przypomnieć, że zimą pożywienie dla wiewiórek może być trudno dostępne, więc ludzie powinni pomóc im przeżyć ten trudny okres.

W naszym kraju występuje jeden rodzimy gatunek gryzonia z rodziny wiewiórkowatych wiewiórka pospolita. Jest typowym ssakiem nadrzewnym. Zamieszkuje lasy liściaste i mieszane, a także stare parki czy sady. Zasiedla gniazda ptaków lub buduje je sama z liści i drobnych gałązek. Wyściela je mchami lub ptasimi piórami, a w dziupli trzyma swoje zapasy. Gniazda buduje w koronach drzew, głównie w rozwidleniu gałęzi.

Występuje w dwóch odmianach barwnych: rudej o białym spodzie oraz czarnobrunatnej, również z białym brzuchem. Spotykane są też okazy o ubarwieniu pośrednim. Na końcach uszu znajdują się zwykle pęczki włosów (pędzelki). Ogon pokrywają długie, odstające włosy, rozmieszczone w dwóch pasmach. Czarne wiewiórki częściej można spotkać w górach i na północy. Na naszym terenie jest ruda (czarna na terenach górskich). Na okres zimowy zmienia ubarwienie na popielate (linieją wiosną i jesienią, a futro gęstnieje im na zimę).

Osiąga długość ciała ok. 20–24 cm i ogona 16–20 cm. Posiada cztery przednie zęby (siekacze),  które rosną przez całe jej życie. Ciągle zużywają się podczas gryzienia twardych orzechów lub nasion drzew iglastych ukrytych w szyszkach. Jest zwinna i skoczna przez co bardzo szybko przemieszcza się po konarach drzew. Utrzymuje się na ich powierzchni dzięki ostrym pazurom, co uławia jej też schodzenie z pni głową w dół. W razie ucieczki przed niebezpieczeństwem ze strony drapieżników (kuny, jastrzębia) ucieka zygzakowato przeskakując po konarach drzew.

Jej puszysty ogon pełni różne funkcje. Może służyć jako ster podczas skoków (nawet do 6 m) i pomaga również w utrzymaniu równowagi. W zimie ogrzewa się nim, ponieważ w odróżnieniu od innych gryzoni nie zapada w sen zimowy.

Wiewiórki są zwierzętami głównie roślinożernymi. Głównym ich pożywieniem są nasiona drzew i orzechy. Zjadają także owoce leśne, pąki roślin i grzyby. Niekiedy sięgają po żywność pochodzenia zwierzęcego: owady, larwy, ptasie jaja. Na zimę gromadzą w dziuplach duże zapasy żywności: nasiona drzew, orzechy, żołędzie. Zakopują je też w ziemi. W ten sposób  (poprzez zakopywanie zapasów) przyczyniają się do rozsiewania nasion. Mogą z nich wykiełkować rośliny, a później wyrosnąć młode drzewa, co nazywamy zoochorią.

Żyje samotnie, łącząc się w pary tylko na czas rui. Samotna samica wyprowadza 2 mioty w ciągu roku wydając 3 – 7 młodych. Żyje do około 10 lat.

W okresie zimowym możemy im pomóc w zdobyciu pożywienia, wykładając im (przy drzewie) nasiona szyszek, orzechy włoskie,  laskowe lub żołędzie. Korzystają też z karmników dla ptaków.

Wiewiórka pospolita objęta jest w Polsce częściową ochroną gatunkową.

Tekst i fot.: R. Ciabach arch. MZPK/NPK