Miesiąc: sierpień 2022

W lesie sosnowym w granicach administracyjnych Karczewa w Mazowieckim Parku Krajobrazowym im. Czesława Łaszka, znajduje się cmentarz żydowski w Anielinie zwany otwockim, założony ok. 1900 roku. Służył jako miejsce pochówku miejscowej ludności, a także leczącym się na gruźlicę w otwockich szpitalach i sanatoriach.  Podczas II wojny światowej nekropolia została zdewastowana przez Niemców, jak również przez miejscowych poszukiwaczy żydowskich kosztowności.

 

W 2002 roku powstał Komitet Pamięci Żydów Otwockich i Karczewskich, dzięki któremu uporządkowano i odkrzaczono zapomniane miejsce. Od 2004 roku z gminą żydowską w renowacji anielińskiego cmentarza współpracuje również Społeczność Baptystyczna w Otwocku i wolontariusze z USA, dzięki którym teren cmentarza został ogrodzony dużymi głazami polnymi.

Cmentarz chętnie odwiedzają turyści, wycieczki szkolne oraz grupy młodzieży żydowskiej z różnych stron świata, m.in. uczestnicy Marszu Pamięci i Modlitwy, który organizowany jest 19 sierpnia w rocznicę likwidacji otwockiego getta w 1942 roku.

Powierzchnia cmentarza zajmuje 1,7 ha i znajduje się na niej około 1200 macew. Macewa po hebrajsku oznacza nagrobek i jest to zazwyczaj pionowo stojąca płyta. Na anielińskich macewach występują inskrypcje w języku hebrajskim, polskim, niemieckim i rosyjskim. Symbolika i motywy płaskorzeźb na żydowskich stelach są bardzo różnorodne i ciekawe. Nie przedstawiono nigdzie postaci i podobizn ludzkich, jakie możemy spotkać na cmentarzach katolickich. Na anielińskim cmentarzu starozakonnym często spotykamy następujące motywy płaskorzeźb:
– GWIAZDA DAWIDA –  jest symbolem przynależności narodowej oraz symbolem narodu żydowskiego.

– ZŁAMANE DRZEWO – symbolizujące przedwczesną śmierć. Takie pomniki ustawiono między innymi na grobach studentki Fejgi Lichtenstein, zmarłej w wieku 22 lat, czy dwudziestojednoletniej Poli Buchwald.

– DŁONIE W GEŚCIE BŁOGOSŁAWIEŃSTWA – oznaczają, że zmarły mężczyzna pochodził z rodu arcykapłana Aarona i cieszył się wielkim poważaniem.

– DZBANEK Z MISĄ – oznacza to, że pochowany mężczyzna był Lewitą (potomkiem rodu Lewiego). Do nich należało m.in. obmywanie kohenom (kapłanom) rąk przed błogosławieństwem.
– KORONA – korona symbolizuje Torę, zazwyczaj zmarły mężczyzna był powszechnie szanowany, pobożny, prawy, wierny w małżeństwie, był głową rodziny.
– KSIĘGI – na otwockim cmentarzu występują bardzo często całe regały z książkami. Taki znak wskazuje ze zmarły spełniał religijne nakazy studiowania Tory i Talmudu, był uczonym w Piśmie, często nauczycielem lub rabinem.

– SKARBONKA – relief umieszczany na macewach osób znanych ze swej dobroczynności.
– WINOROŚL – oznaczała owocną pracę, bogactwo materialne i duchowe, a w przypadku kobiet płodność i obfitość cnót.
– GOŁĘBIE – oznaczały zgodne pożycie małżeńskie.
Reliefy mogły też przedstawiać atrybuty związane z wykonywanymi zawodami np.:
– GĘSIE PIÓRO LUB KAŁAMARZ – zmarły był kopistą, skrybą (soferem) i przepisywał Torę.
– INSTRUMENTY MUZYCZNE – były symbolem artysty muzyka lub odnosił się do imienia Mirjam.
– WĄŻ ESKULAPA – spotykamy na stelach lekarzy.
W tradycji żydowskiej cmentarz, grób jest traktowany jako miejsce rytualnie nieczyste, sporadycznie odwiedzane. Z braku wyraźnego zobowiązania do opieki nad grobem wynika często zaniedbany wygląd nekropolii, nie usuwano zniszczonych pomników. Żydzi na groby zmarłych przynoszą kamyki, ale często zobaczyć można kwitłechy (tzw. kartki z prośbami, modlitwami do Boga).

Po zakończeniu drugiej wojny światowej na cmentarzu dokonywano nielicznych pochówków, o czym świadczą groby z lat 50 – tych.
Warto odwiedzić ten tajemniczy, nastrojowy zakątek naszego Parku, aby poznać historię i świadectwo życia narodu żydowskiego.