Miesiąc: maj 2020

Na terenie Chojnowskiego Parku Krajobrazowego stwierdzono występowanie czterech gatunków gadów.

Gady Reptilia – węże i jaszczurki

Na terenie Chojnowskiego Parku stwierdzono występowanie jednego gatunku węża, jest to zaskroniec. Nie stwierdzono aby w granicach Parku żyły żmije zygzakowate. Pozostałe gady występujące w Parku zaliczamy do jaszczurek. Są to: padalec oraz jaszczurki zwinka i żyworodna.

Zaskroniec

Zaskrońce występują w lasach. Można je najczęściej spotkać na ścieżkach leśnych oraz na skrajach zbiorników wodnych, gdzie polują na płazy. Jest to niegroźny dla człowieka wąż. Przestraszony lub schwytany udaje martwego i wypuszcza z ciała śmierdzącą ciecz. Ten gatunek węża łatwo rozpoznać po dwóch żółtych plamach na wysokości skroni. Poza tym jego ciało ma kolor ciemnozielony z jasnym spodem.

Padalec

Padalec pomimo podobieństwa do węży zaliczany jest do jaszczurek. Łatwo go poznać po jasnobrązowym kolorze i braku przewężenia ciała na wysokości szyi. Padalce często można spotkać na polanach oraz ścieżkach leśnych na terenie całego Parku.

Jaszczurki: zwinka i żyworodna

Dwa gatunki jaszczurek występujących na terenie Chojnowskiego PK łatwo jest pomylić, chociaż jaszczurka zwinka jest zasadniczo większa od żyworodnej. Najłatwiej jest odróżnić dorosłe samce tych gatunków. Samiec jaszczurki zwinki jest od spodu jaskrawozielony, natomiast samiec jaszczurki żyworodnej w szacie godowej ma pomarańczowy brzuch. Samiczki są ubarwione na różne odcienie brązu.

Fot. archiwum MZPK.

Na terenie Chojnowskiego Parku Krajobrazowego stwierdzono występowanie 12 gatunków płazów. Populacja płazów występujące w Parku jest dość dobrze poznana dzięki prowadzonej inwentaryzacji i „Akcji Żaba”.

Podział systematyczny

Gromadę płazów dzieli się na trzy rzędy: płazy bezogonowe, ogoniaste i beznogie. Na terenie Polski występują przedstawiciele dwóch pierwszych grup. O płazach czasem potocznie mówi się żaby, jednak nie jest to poprawne określenie. Do płazów zaliczamy żaby ale też np. ropuchy i traszki.

Wodno-lądowy tryb życia

Płazy w swoim rozwoju przechodzą stadium larwy, która związana jest ze środowiskiem wodnym. Dorosłe osobniki gromadzą się na wiosnę w zbiornikach wodnych w celu odbycia godów. Gody płazów bezogonowych można łatwo zaobserwować, gdyż zwierzęta te wydają w tym okresie charakterystyczne dla gatunku głosy godowe. Podczas lata larwy przeobrażają się, a na jesieni odbywają wędrówki do miejsc zimowania. Ze względu na to że płazy potrzebują do życia zarówno odpowiedniego środowiska lądowego jak i zgodnego z wymaganiami danego gatunku zbiornika wodnego, są grupą bardzo wrażliwą i zagrożoną przez szereg różnych czynników.

ŻABY BRUNATNE I ŻABY ZIELONE

Występujące na terenie Polski żaby dzieli się na dwie grupy: żaby brunatne i żaby zielone. Te dwie grupy różnią się wyglądem: żaby brunatne mają brązowy kolor ciała, natomiast zielone najczęściej intensywnie zielony. U żab brunatnych występuje tzw. plama skroniowa ciągnąca się od oka do brzegu otworu gębowego płaza. Żaby brunatne odbywają gody wczesną wiosną (marzec lub kwiecień), a następnie opuszczają zbiornik i spędzają resztę lata na lądzie. Żaby zielone po odbyciu godów (maj i czerwiec) pozostają do jesieni w zbiornikach wodnych. Na terenie Chojnowskiego Parku Krajobrazowego występuje pięć gatunków żab.

ŻABY BRUNATNE: żaba trawna Rana temporaria i żaba moczarowa Rana arvalis

Wygląd i cechy charakterystyczne

Poza okresem godowym żaby brunatne jak sama nazwa wskazuje mają brunatny kolor ciała, czasem w odcieniu zielonkawym. Za oczami mają ciemne plamy skroniowe, a błona pławna między palcami nóg jest słabo rozwinięta w porównaniu do żab zielonych.

Żaba trawna

Żaba moczarowa

Żaba trawna ma szeroki, tępo zakończony pysk, w przeciwieństwie do żaby moczarowej której pysk jest bardziej zaostrzony. Cechą po której można najłatwiej rozróżnić dwa gatunki jest wielkość modzela, czyli zgrubienia znajdującego się na podeszwie tylnej kończyny. U żaby trawnej jest on niski i mały, u żaby moczarowej zdecydowanie większy. U żab moczarowych brzuch jest przeważnie jasny, a u żab trawnych pokryty brązowymi plamami.

Zachowania godowe

Żaba trawna przystępuje do godów wcześniej niż żaba moczarowa i najwcześniej ze wszystkich polskich płazów bezogonowych. Jako jedne z niewielu gatunków płazów w Polsce żaby trawne zimują nie na lądzie, tylko w wodzie (na dnie strumieni i cieków). Kiedy budzą się ze snu zimowego w pierwszej połowie marca nad nimi jest często jeszcze pokrywa lodu, a temperatura wody wynosi 0-1°C. Żaby trawne opuszczają zimowiska czasem już w parach. Pierwsze płazy tego gatunku można zobaczyć przy temperaturze powietrza 5°C, natomiast masowo żaby trawne migrują przy temperaturze powietrza minimum 10°C. Pierwsze, nieśmiałe głosy godowe samców żaby trawnej można usłyszeć kiedy woda ma temperaturę około 6,5°C, natomiast intensywne wydawanie głosów godowych i składanie jaj następuje przy temperaturze wody 9-12°C.

Naukowcy z Poznania zbadali w latach 1978-2002 terminy najwcześniejszego rozpoczęcia godów przez żaby trawne. W tych latach gody rozpoczynały się najwcześniej 17 marca, a najpóźniej 8 kwietnia. Średnio był to przełom marca i kwietnia. Zauważyli przy tym tendencję to coraz wcześniejszego rozpoczynania godów z roku na rok.

Żaby moczarowe w przeciwieństwie do żab trawnych zimę spędzają na lądzie, w schronieniach np. pod suchymi konarami. Opuszczają swoje zimowiska w marcu, kiedy nastąpi dłuższe ocieplenie a przymrozki nocne nie występują. Kiedy jednak temperatura spadnie poniżej 5°C wędrówka do zbiorników rozrodczych jest hamowana. Żaby moczarowe odbywają swoje gody w czasie kilku dni przeważnie na przełomie marca i kwietnia.

Zarówno żaby trawne jak i moczarowe gromadzą się w jednym punkcie zbiornika, gdzie odbywają się gody. Samce obu gatunków podczas godów przybierają niebieskie zabarwienie ciała. W przypadku żaby moczarowej kolor jest dużo bardziej intensywny. Godujące żaby moczarowe bardzo trudno jest zaobserwować. Zaniepokojone chowają się pod powierzchnię wody i pozostają ukryte przez kilka lub kilkadziesiąt minut aż minie zagrożenie.

Żaby trawne i moczarowe składają do wody kłęby jaj w nocy wśród roślinności zbiornika. Skrzek żab trawnych i moczarowych jest bardzo podobny, przy czym skrzek żab trawnych jest odrobinę większy.

ŻABY ZIELONE Rana esculenta complex: żaba jeziorkowa Pelophylax lessonae, żaba śmieszka Pelophylax ridibundus i żaba wodna Pelophylax kl. esculentus

Na terenie Parku występują dwa gatunki żab zielonych oraz ich mieszaniec. Żaba jeziorkowa jest najmniejszą z występujących w Polsce żab. Jest to również najbardziej związany ze środowiskiem wodnym płaz wśród żab zielonych. Charakterystyczną cechą tego gatunku jest przybieranie w okresie godów żółtawego zabarwienia ciała. Największym polskim gatunkiem żaby jest żaba śmieszka. Łatwo odróżnić jej głos godowy, od głosów pozostałych żab, gdyż przypomina on śmiech. Żaba wodna jest płodnym mieszańcem który powstał w wyniku rozmnażania się ze sobą pozostałych dwóch gatunków żab zielonych. Obecnie żabę wodną kwalifikuje się jako klepton, czyli jednostka klasyfikacyjna na poziomie gatunku.

Wygląd i cechy charakterystyczne

Żaby zielone jak sama nazwa wskazuje powinny mieć zielony kolor ciała. Takie założenie bywa jednak mylące. Ich ubarwienie może czasem przypominać też beżowobrązowe kolory ciała żab brunatnych. U żab zielonych nie występuje plama skroniowa, która jest charakterystyczna dla żab brunatnych. Żab zielone ze względu na swój zdecydowanie bardziej wodny niż lądowy tryb życia mają dobrze rozwiniętą błonę między palcami.

Prawidłowe rozróżnienie poszczególnych gatunków żab zielonych jest bardzo trudne, a niekiedy nawet niemożliwe. Żaby jeziorkowe poza niewielkim rozmiarem ciała wyróżniają krótkie tyle odnóża oraz duży modzel piętowy. Żaby śmieszki mają długie tylne nogi, a przy tym niewielki modzel piętowy. Mają też często ciemne, oliwkowozielone ubarwienie ciała. Żaba wodna ma wygląd pośredni pomiędzy tymi dwoma gatunkami. Nogi żaby wodnej są dłuższe niż u jeziorkowej, a krótsze niż u śmieszki, co można zauważyć po tym że przy zgiętej w kolanie kończynie pięty stykają się. U żaby jeziorkowej pięty nie stykają się, a u śmieszki nachodzą na siebie.

Wśród osobników żab wodnych występują anomalie barwne wywołane na poziomie genetycznym. Jedną z ich form jest występowanie osobników o jednolitym w kolorze grzbietu z mało widoczną plamistością. Skóra ich brzucha jest przezroczysta a tęczówki oczu czarne. W skórze tych płazów brak jest komórek barwnych zwanych guanoforami. Zawarte w nich kryształki guaniny odpowiedzialne są za barwy białą i srebrzystą. Alampia występuje nie tylko u płazów. Polska Akademia Nauk wyprowadziła odmianę hodowlaną karpia, które w wyniku braku kryształków guaniny w skórze mają kolor niebieski.

Zachowania godowe

Żeby jeziorkowe spędzają zimę ukryte na lądzie, natomiast żaby śmieszki zimują na dnie cieków lub zbiorników wodnych. Żaby wodne zimują najczęściej na lądzie, ale tam gdzie występują w populacji w żabą śmieszką mogą też spędzać zimę pod wodą. Żaby zielone budzą się na wiosnę z zimowego odrętwienia i udają do zbiorników rozrodczych, jednak ich wędrówka nie odbywa się tak masowo jak na przykład w przypadku ropuchy szarej. Po dotarciu do zbiorników wodnych żaby zielone nie przystępują od razu do godów. Dopiero gdy temperatura powietrza znacznie się ociepli można usłyszeć chóry żab zielonych. Następuje to mniej więcej w połowie maja.

Występowanie na terenie Parku i zagrożenia

Na terenie Chojnowskiego Parku żab zielone występują w śródleśnych i śródpolnych zbiornikach wodnych oraz przydomowych stawach oraz większych stawach rybnych. O ich obecności świadczą głośne koncerty samców w okresie godów. Żaby spędzają większości czasu na brzegu zbiornika, a gdy poczują się zaniepokojone szybko skaczą do wody.

Żaby zielone na tyle innych płazów są dość odporne na zanieczyszczenia wód które zasiedlają. Głównymi zagrożeniami dla żab zielonych zasiedlających tereny otwarte jest utrata siedlisk poprzez zasypywanie zbiorników wodnych oraz zabudowę jednorodzinną.

ROPUCHY: ropucha szara Bufo bufo i ropucha zielona Bufotes viridis

Na terenie Mazowsza występują trzy gatunki ropuch. Ropucha szara, zielona oraz paskówka. Na terenie Chojnowskiego Parku występuje ropucha szara oraz dużo rzadziej obserwowana ropucha zielona. Podczas „Akcji Żaba” rokrocznie ratowane jest przez wolontariuszy wiele osobników ropuchy szarej.

Wygląd i cechy charakterystyczne

Płaza tego łatwo rozróżnić po szaro-brunatnym kolorze ciała, skórze pokrytej brodawkami oraz poziomych źrenicach. Skóra ropuchy wytwarza substancje drażniące błony śluzowe, dlatego po kontakcie z ropuchą należy dokładnie umyć ręce.

Zachowania godowe

Ropuchy szare przystępują do godów niemal równie wcześnie jak żaby brunatne. Okres składania jaj może trwać nawet tylko 3-5 dni. Samce ropuch szarych są znane z tego jak uparcie poszukują partnerki. Często widać że wiele samców próbuje złapać jedną samicę. Samce są tak zaaferowane że mylą samice własnego gatunku z płazami innych gatunków czy nawet przedmiotami pływającymi w zbiorniku. Samice ropuch za dnia i nocą zaczepiają sznury skrzeku wśród roślin podwodnych.

Naukowcy z Poznania zbadali w latach 1978-2002 terminy najwcześniejszego rozpoczęcia godów przez ropuchy szare. Najwcześniejszym terminem był 30 marca a najpóźniejszym 17 kwietnia. Najczęściej jednak były to dni około daty 9-10 kwietnia.

Występowanie na terenie Parku i zagrożenia

Ropucha szara jest gatunkiem o stosunkowo małych wymaganiach co do zbiorników w których się rozmnaża. Na terenie Parku są to stawy rybne, przydomowe stawy, zbiorniki retencyjne oraz śródleśne zbiorniki. Największym zagrożeniem dla ropuchy szarej na terenie Parku i jego otuliny jest ruch kołowy. Park położony jest w bliskim sąsiedztwie miasta Warszawy oraz Piaseczna, Konstancina, Tarczyna i Góry Kalwaria. Powoduje to że powstało i powstaje wiele dróg na których ropuchy giną. Rozwijająca się zabudowa podmiejska powoduje zwiększenie ruchu kołowego również na bocznych uliczkach. Jednak nawet jeśli danemu osobnikowi ropuchy szarej uda się pokonać drogę unikając potrącenia przez samochód na jej trasie do zbiornika rozrodczego coraz częściej pojawiają się studzienki, chodniki oraz szczelne mury ogrodzeń osiedli i domków jednorodzinnych.

Ropucha zielona

Kumak nizinny Bombina bombina

Wygląd i cechy charakterystyczne

Kumak nizinny przypomina z wyglądu małą ropuchę. Jego źrenica ma charakterystyczny sercowaty kształt. Płaz ten ma ciemnobrązowy kolor ciała, a jego skóra pokryta jest brodawkami z gruczołami jadowymi. W nich wytwarzana jest toksyczna substancja nazwana frynocyliną. Ma ona za zadanie zniechęcić drapieżniki. Na brzuchu kumaka znajdują się drobne pomarańczowe plamy, które mają za zadanie przekazać drapieżnikom informację, że płaz ten jest niesmaczny lub trujący. Zaniepokojony kumak wygina ciało łukowato pokazując pomarańczowe plamy na spodzie ciała. Jest to tzw. refleks kumaka.

Zachowania godowe

Kumaki po zimie, którą spędzają na lądzie, docierają do zbiorników wodnych na początku kwietnia. Głos godowy kumaka nizinnego jest bardzo charakterystyczny, znany zapewne wielu osobom, które jednak nie zawsze wiedzą że słyszą kumaka. Płaz ten wydaje głos godowy unosząc się na powierzchni wody. Jest to dźwięk który kojarzy się ludziom ze płaczliwym zawodzeniem lub skrzypiącą huśtawką. Przypomina on słowo „kum”, skąd też wzięła się nazwa rodzajowa tego płaza. Po odbyciu godów dorosłe kumaki pozostają w zbiorniku. Pływają po powierzchni, a w razie zagrożenia chowają się na dnie.

Występowanie na terenie Parku i zagrożenia

Kumak nizinny w Chojnowskim Parku występuje w zbiornikach śródleśnych oraz położonych na skraju lasów, a także wśród łąk. Wybiera zbiorniki płytkie, porośnięte szuwarem. Zbiorniki położone na terenach prywatnych zdają się być bardziej zagrożone głównie poprzez nielegalne zasypywanie ziemią lub odpadami. Ze względu na dość duże wszystkich rozproszenie stanowisk w Parku zagrożenie dla nich stanowi również zanieczyszczenie, eutrofizacja i susza. Jedynie na największym stanowisku stanowiącym kompleks zbiorników wodnych kumaki mają możliwość wykorzystania do rozrodu sąsiednich zbiorników w przypadku zaniku najbardziej przez nie preferowanego.

Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus

Grzebiuszka ziemna jest płazem który prowadzi bardzo skryty tryb życia. Zaniepokojona szybko zakopuje się w piaszczystym podłożu. Aktywna jest głównie nocą, wyłączając okres godowy kiedy odzywa się również za dnia.

Wygląd i cechy charakterystyczne

Ciało grzebiuszki ma kolor beżowobrązowy z ciemnobrązowymi plamami. Grzebiuszkę łatwo poznać po pionowej źrenicy, sprawiającej, że jej oko przypomina oko węża.

Zachowania godowe

Grzebiuszka zimuje na lądzie, zagrzebuje się głęboko pod ziemią, wykorzystuje przy tym czasem nory gryzoni albo korytarze kretów. Do godów przystępuje niedługo po opuszczeniu zimowiska gdy tylko nastąpią odpowiednie dla niej warunki atmosferyczne (cieplejsze temperatury i opady deszczu). Płaz ten migruje do zbiorników wodnych nocą. Również podczas godów jest trudny do zaobserwowania, gdyż swój głos godowy wydaje spod powierzchni wody. Odzywa się zarówno samiec jak i samica. Pomimo, że jest to niewielki płaz jego kijanki są bardzo duże (ok. 12 cm) i drapieżne. Pożerają nie tylko drobne bezkręgowce wodne ale i kijanki innych płazów. Większość kijanek przeobraża się na jesieni, jednak mogą również zimować w formie larw.

Występowanie na terenie Parku i zagrożenia

Grzebiuszka ziemna występuje na terenie Parku w śródleśnych zbiornikach wodnych, wyrobiskach piasku i rozlewiskach na łąkach. Najchętniej wybiera zbiorniki porośnięte roślinnością podwodną występujące w terenie piaszczystej glebie w której mogą się zakopać. Zdaje się że ostatnio największym zagrożeniem dla zachowania gatunku na terenie Parku jest susza w wyniku której kijanki giną zanim się przeobrażą w dorosłą, zdolną do życia na lądzie formę. Innymi zagrożeniami jest zanieczyszczenie wód i pojawienie się w zbiorniku drapieżnych ryb. W okresie migracji płazom zagraża ruch kołowy na drogach asfaltowych ale też off road, który często ma miejsce na piaszczystych terenach.

Rzekotka drzewna Hyla arborea

Rzekotka drzewna posiada umiejętność wspinania się po drzewach, co umożliwiają jej przylgi umieszczone na końcach palców. Charakterystyczną cechą rzekotek jest ich donośny głos godowy, który słychać z dużych odległości.

Wygląd i cechy charakterystyczne

Ciało rzekotki ma zielony kolor, może jednak przybierać różne odcienie brązu. Po bokach ciała przebiega ciemnobrązowy pas, a na końcach palców są przylgi. Podczas wydawanie głosu godowego u samców widoczny pod głową duży pojedynczy rezonator.

Występowanie na terenie Parku i zagrożenia

Rzekotka drzewna występuje w kilku lokalizacjach na terenie Chojnowskiego Parku. Są to siedliska położone w sąsiedztwie lasów, w zaroślach, w niedalekiej odległości od zabudowań. Zbiorniki w których rozmnaża się rzekotka muszą mieć czystą wodę oraz być pozbawione ryb. Spełnienie tych dwóch warunków jest bardzo trudne.

TRASZKI: traszka zwyczajna Lissotriton vulgaris i traszka grzebieniasta Triturus cristatus

Z czterech występujących w Polsce gatunków traszek na nizinie, a tym samym w Chojnowskim PK występują dwa: traszka zwyczajna i grzebieniasta. Ta druga jest większa od pierwszej, wyróżnia się również drobnymi jasnymi plamkami (na grzbiecie) na ciemnym tle. Najłatwiej odróżnić samce w okresie godowym. Wykształcają one wtedy grzebień na plecach. U traszki zwyczajnej ciągnie się on od głowy do ogona nieprzerwanie, a u grzebieniastej na granicy ogona i reszty ciała jest przewężony.

Występowanie na terenie Parku i zagrożenia

Traszka grzebieniasta objęta jest ogólnopolskim monitoringiem, w ramach którego dostarczane są do Unii Europejskiej dane o stanie gatunków o znaczeniu europejskim. Również na terenie Chojnowskiego Parku i w jego otoczeniu wyznaczone są stanowiska podlegające monitoringowi. Podczas monitoringu w 2010 roku traszkę grzebieniastą stwierdzono w 10 z 14 wytypowanych stanowisk. W latach 2016-2017 kontrolowano 11 stanowisk z czego obecność gatunku stwierdzono jedynie na 4 z nich.

W wynikach monitoringu z 2010 roku zawarto, że w przypadku 5 stanowisk położonych w granicach Chojnowskiego PK określono perspektywy ochrony jako „właściwe”. Pozostałe stanowiska położone były w otulinie Parku i jego okolicy, i tam oceniono perspektywy jako niezadowalające. Zagrożeniem dla tych stanowisk jest głównie powstawanie zabudowy jednorodzinnej. Nie oznacza to jednak, że traszka na terenie Chojnowskiego Parku może się czuć w pełni bezpieczna. Dla przetrwania gatunku w odległości do jednego kilometra powinno znajdować kilka osobników niejako „zapasowych”, które miałby odpowiednie środowisko dla traszki. Stanowiska w Chojnowskim Parku są rozrzucone na dość dużej powierzchni. W związku z tym jeśli zbiornik zostanie zanieczyszczony, zaniknie w wyniku eutrofizacji lub długotrwałej suszy poszczególne populacja traszki zginie.

Traszka grzebieniasta

Traszka zwyczajna

 Czynna ochrona płazów w ChPK

Zagrożenia dotyczące płazów

Wszystkie gatunki płazów występujące w Polsce są objęte ochroną. Nie wolno ich płoszyć ani łapać, a tym bardziej zabijać. Płazy są niezwykle ważne dla przyrody, ale również są bardzo pożyteczne dla nas, ludzi. Wspomagają nas np. eliminując owady, będące szkodnikami upraw.

Niestety wciąż obserwujemy zmniejszanie się populacji płazów zarówno w Parku, na terenie Polski, jak i na świecie. Czynników, które powodują spadek liczebności płazów jest bardzo wiele.

1. Znikanie odpowiednich siedlisk wodnych i lądowych.
   W tym ogólnym haśle zawiera się bardzo wiele złożonych czynników które sprowadzają się do utraty miejsc do życia i rozrodu płazów. Dawniej płazy które takie siedlisko preferowały mogły zasiedlać śródpolne zbiorniczki wodne, jednak teraz takie siedliska zanikają w wyniku intensyfikacji rolnictwa w którym nie ma miejsca na miedze, zadrzewienia śródpolne i właśnie małe zbiorniczki. Tereny rolnicze położone na skraju Chojnowskiego Parku ze względu na bliskość Warszawy są masowo przeznaczane pod zabudowę.
2. Przeszkody na trasach migracji.
   Wiele gatunków płazów jest wiernych swoim trasom migracji i podążają nimi każdej wiosny i każdej jesieni. Niestety trasy te są (szczególnie pod Warszawą) coraz częściej poprzecinane drogami asfaltowymi, a ponadto ruch na nich zwiększa się z każdym rokiem. Płazy mają coraz mniejszą szansę na bezpieczne pokonanie trasy do zbiornika i rozmnożenie się.
3. Wysychanie zbiorników wodnych.
   Wysychanie zbiorników wodnych jest poniekąd procesem naturalnym. W nowo powstałym zbiorniku wodnym jest niewiele organizmów, jednak z czasem pojawia się ich coraz więcej a martwa materia organiczna gromadząca się na dnie powoduje z czasem wypłycenie zbiornika. W obecnych czasach zbiorników odpowiednich dla poszczególnych gatunków płazów jest coraz mniej i utrata każdego może powodować do utraty danej populacji która nie ma często alternatywy. W latach suszy, kiedy zbiornik wyschnie na wiosnę lub latem, płazy nie mają możliwości odbyć godów lub ich kijanki nie mogą przejść metamorfozy i giną. Jeśli taka sytuacja się powtórzy w kolejnych latach płazy znikają z tego terenu. Zbiorniki są tym wrażliwsze na wysychanie jeśli niski jest poziom wód gruntowych. Obserwuje się że niestety poziom wód gruntowych w wyniku m.in. budownictwa.
4. Zanieczyszczenia chemiczne wód.
   Skóra płazów jest bardzo wrażliwa. Powoduje to że każda zmiana parametrów zbiornika wodnego może spowodować że opuszczą dane siedlisko. W związku z powszechnym użyciem przez ludzi środków chemicznych (np. nawozy i środki ochrony roślin) nierzadko dostają się one do zbiorników rozrodczych płazów.
5. Zarybianie zbiorników.
   Wiele gatunków płazów nie może się z sukcesem rozmnażać w zbiornikach w których występują ryby. Wynika to z tego że ryby zjadają kijanki płazów.
6. Choroby i pasożyty.
   Do największych zagrożeń dla płazów jeśli chodzi o choroby zalicza się obecnie grzyba wywołującego śmiertelną chorobę zwaną chytridiomikozą.

Inwentaryzacja gatunków

Od 2013 r. prowadzona jest inwentaryzacja zbiorników wodnych i mokradeł rozmieszczonych na terenie Chojnowskiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny. Do 2016 r. w ramach programu zinwentaryzowano ponad 40 zbiorników.

Pomiędzy majem a wrześniem 2013 r. zinwentaryzowano 31 zbiorników znajdujących się na terenie gmin Piaseczno, Konstancin-Jeziorna i Góra Kalwaria. W 2014 r. kontrolą objęto 20 z wcześniej wytypowanych zbiorników oraz wyznaczono 11 kolejnych w gminach Prażmów, Tarczyn i Konstancin-Jeziorna. Łącznie na terenie całego parku zinwentaryzowano w tych latach 44 zbiorniki wodne położone w terenach leśnych i łąkowych na terenie parku i jego otuliny.

W wyniku kontroli przeprowadzonych w tych latach oraz w roku 2015 w 10 wybranych zbiornikach określono lokalizacje występowania gatunków płazów objętych ochroną ścisłą i częściową, w tym. kumaka nizinnego, traszki grzebieniastej i grzebiuszki ziemnej. Ponad to w 2015 r. w wybranych zbiornikach przeprowadzono obserwacje prawidłowości metamorfoz larw płazów.

W 2015 r. przez specjalistę z zakresu herpetologii i ekologii wód została wykonana kontrola jakości wód. W ramach kontroli  przeprowadzono ocenę jakości wód BMWP (Polski Indeks Biotyczny) na podstawie fauny zoobentonicznej, będącej wskaźnikiem jakości wód. Uzupełniono ją na podstawowe analizy fizykochemiczne (pH, fosforany , siarczany, azotyny, azotany, żelazo). Dzięki badaniom określono kondycję i warunki w wybranych zbiornikach objętych kontrolą.

Kontrole kondycji zbiorników i populacji występujących w nich płazów są kontynuowane w kolejnych latach.

Zimowiska dla płazów

W ramach czynnej ochrony płazów na terenie Chojnowskiego Parku Krajobrazowego w 2014 r. zbudowano 10 zimowisk, które mają na celu pomóc płazom przetrwać zimę. W 2015 r. wzniesiono kolejne zimowisko umieszczone przy zbiorniku stanowiącym miejsce godów licznej populacji kumaka nizinnego i traszki grzebieniastej.

Odpowiednie miejsca zimowania dla płazów są kluczowym czynnikiem dla ich przetrwania i rozrodu w okresie wiosennym. Odpowiedni mikroklimat w zimowisku chroni płazy przed zamarznięciem i wyschnięciem. Im więcej odpowiednich schronień w pobliżu zbiornika rozrodczego tym więcej osobników może z sukcesem przetrwać okres zimowy.

Sztuczne zimowiska z kamieni są tworzone między innymi w Danii. We współpracy z dr Witoldem Strużyńskim, pracownikiem Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, zaprojektowano zimowiska przeznaczone dla płazów zasiedlających tereny lasów i skrajów lasów.

Zimowiska zaprojektowano na powierzchni 2×3 m. Wykopano na tej powierzchni płytki dół, z brzegami umożliwiającymi płazom wydostanie się. Dookoła zbudowano rusztowanie, które zapobiega zniszczeniu zimowiska przez dziki. Wnętrze zimowiska wypełniono różnej wielkości naturalnym leśnym materiałem, który został przykryty gałęziami i kamieniami.

Zimowiska według potrzeby są konserwowane poprzez dołożenie kolejnej warstwy materiału.

Na wiosnę wybrane zimowiska są kontrolowane pod względem wykorzystania przez płazy. Podczas odłowów stwierdzono, że z zimowisk korzystały m.in. traszki grzebieniaste, grzebiuszki ziemne i żaby brunatne.

Akcja Żaba

Wraz z nadejściem wiosny płazy, po przebudzeniu się z zimowego letargu, zaczynają gody. Żaby trawne wychodzą z zimowych ukryć często, kiedy jeszcze resztki śniegu leżą na ziemi. Inne gatunki do końca wiosny stopniowo przystępują do rozrodu. Płazy podejmują wędrówkę, której celem jest dotarcie do dogodnego miejsca do odbycia godów.

Płazy odbywają gody w wodzie, w płytkich czystych, dobrze nasłonecznionych stawach, starorzeczach, jeziorkach, rozlewiskach rzecznych. W wodzie następuje także rozwój młodego pokolenia. Najczęściej są to lokalizacje z których zwierzęta korzystają od wielu pokoleń. Na trasie do zbiorników wodnych płazy napotykają różne przeszkody, wśród których coraz częściej pojawiają się ruchliwe drogi. Wiele zwierząt ginie przekraczając jezdnię.

Od wielu lat na terenie Gminy Piaseczno i Chojnowskiego Parku Krajobrazowego dzieci i młodzież ze szkół z terenu gminy uczestniczą w akcji ochrony płazów „Akcji Żaba”. Akcje organizuje Chojnowski Park Krajobrazowy wraz z Gminą Piaseczno, która finansuje projekt.

Wczesną wiosną na trasie wędrówek płazów ustawiane są specjalne płotki, uniemożliwiające wejście zwierzętom na jezdnię. Wzdłuż tej przeszkody są ustawione pojemniki, do których wpadają żaby. Później dzieci przenoszą je na drugą stronę drogi. Zadanie realizowane jest w dwóch miejscach. Pierwsze zlokalizowane jest przy ruchliwej drodze wojewódzkiej nr 873, pomiędzy miejscowościami Zalesie Górne i Pilawa, tuż przy stawach i zbiornikach wodnych. Drugie miejsce znajduje się w miejscowości Głosków – Letnisko, tuż przy rzece o nazwie Struga, która na wysokości Wólki Pęcherskiej łączy się z rzeką Jeziorką. W ostatnich latach w wyniku Akcji udało się uratować przed śmiercią na drogach kilka tysięcy płazów. Aby zobaczyć dokładne wyniki akcji kliknij tutaj aby pobrać tabelę z danymi.

Tak dużej liczbie zwierząt udało się pomóc dzięki zaangażowaniu uczniów z Gimnazjum w Zalesiu Dolnym i Szkoły Podstawowej im. Tadeusza Kościuszki w Głoskowie. Nie do przecenienia jest również rola inicjatorów akcji oraz opiekunów uczniów, koordynatorów szkolnych „Akcji Żaba” – Pani Barbary Karwowskiej, Pani Iwony Wichowskiej, Pani Iwony Warmiak oraz Pani Beaty Zawadzkiej i Pani Katarzyny Nazariew.

 

Źródła:

• Arnold E. N. „Collins Field Guide. Reptiles and Amphibians of Britain and Europe”
• Berber L. „Płazy i gady Polski”
• Górski P. „Płazy i gady Chojnowskiego Parku Krajobrazowego” w „Chojnowski Park Krajobrazowy – monografia przyrodniczo-edukacyjna” pod red. M. Falkowski
• Juszczyk W. „Płazy i gady krajowe. Część 2 płazy”
• Klimaszewski K. „Fauna Polski. Płazy i gady”
• Tryjanowski P., Rybacki M., Sparks T. „Changes in the first spawning dates of common frogs and common toads in western Poland in 1978—2002” (Ann. Zool. Fennici 40: 459-464)
• Strony internetowe: Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych

W przypadku pytań lub chęci podzielenia się informacjami na temat zawartości strony lub napotkanych w Chojnowskim PK gatunków prosimy o kontakt na adres: chojnowskipark@parkiotwock.pl.

Fot. Archiwum MZPK

MZPK nie zezwala na wykorzystanie zdjęć przez inne podmioty.

Ryby Chojnowskiego Parku Krajobrazowego były badane podczas odłowów w ramach przygotowywania planu ochrony dla Chojnowskiego Parku Krajobrazowego w 2018 r.

Ryby właściwe Pisces

Na terenie Chojnowskiego Parku odłowiono pięć gatunków ryb objętych ochroną prawną, są to: koza Cobitis taenia, minóg ukraiński Eudontomyzon mariae, piskorz Misgurnus fossilis, różanka Rodeus sericeus, śliz Barbatula barbatula.

W przypadku pytań lub chęci podzielenia się informacjami na temat zawartości strony lub napotkanych w Chojnowskim PK gatunków prosimy o kontakt na adres: edukacjachpk@parkiotwock.pl.

Fot. Archiwum MZPK
MZPK nie wyraża zgody na wykorzystywanie zdjęć przez inne podmioty.