Kategoria: Historia i kultura ChPK

Konstancin – Jeziorna jest miastem położonym na południe od Warszawy, w odległości właściwie kilku kilometrów od granicy Stolicy i około dwudziestu kilometrów od jej ścisłego centrum. Historycznie miejscowość ta zaistniała dopiero w roku 1969, poprzez połączenie miast Skolimów – Konstancin oraz Jeziorna wraz z kilkoma przyległymi do nich wsiami.

Geograficznie położona jest ona na styku Doliny Środkowej Wisły i Równiny Warszawskiej, nad rzeką Jeziorką oraz jej dopływem rzeką Małą. W części południowej Konstancina – Jeziorny biegnie granica Chojnowskiego Parku Krajobrazowego, a za początek Parku można przyjąć koniec ulicy Od Lasu. Pomiędzy Konstancinem – Jeziorną a Słomczynem znajduje się rezerwat przyrody „Obory”. W pobliżu znajdują się także trzy inne rezerwaty przyrody: „Skarpa Oborska”, „Łęgi Oborskie” i „Łyczyńskie Olszyny”.  Miejscowość Jeziorna istniała już w okresie średniowiecza, a jej granicą była rzeka Jeziorka, nad którą około 1775 roku Stanisław August Poniatowski na wniosek hrabiego Jana Kurza założył papiernię. Produkowano w niej papier czerpany, na którym m.in. spisano Konstytucję 3 Maja. Skolimów – Konstancin historycznie należał do rodu Potulickich Skórzewskich, a nazwa pochodzi od imienia hrabiny Konstancji. Dzisiejszy Konstancin – Jeziorna powstał głównie dzięki hrabiemu Witoldowi Skórzewskiemu, który część swoich dóbr w Oborach (park dworski o powierzchni około 100 hektarów) pod koniec XIX wieku postanowił przekształcić na miejscowość letniskową. Za oficjalną datę utworzenia Konstancina przyjmuje się rok 1897. To właśnie na przełomie XIX i XX wieku powstało tu wiele pięknych posiadłości willowych. Projektantami byli czołowi Polscy architekci, tacy jak: Bronisław Colonna – Czosnowski, Józef Pius Dziekoński, Henryk Gay, Jan Heurich (młodszy), Władysław Jabłoński, Franciszek Lilpop, Władysław Marconi,  Kazimierz Skórewicz, Tadeusz Tołwiński, Czesław Przybylski. W Konstancinie można podziwiać bardzo różne style, poczynając od neogotyku poprzez architekturę dworską aż po secesję czy modernizm. Zacnymi mieszkańcami tego terenu byli np. Stefan Żeromski i Wacław Gąsiorowski. Już w 1917 roku Konstancin otrzymał status uzdrowiska, nie tylko dzięki bliskości lasów chojnowskich, ale także położonych od strony północnej lasów kabackich. W roku 1953 to właśnie tutaj prof. Marian Weiss na bazie istniejącej infrastruktury szpitalnej założył Stołeczne Centrum Rehabilitacji, istniejące do dnia dzisiejszego pod nazwą Mazowieckie Centrum Rehabilitacji „STOCER” Sp. z o.o. Szpital imienia prof. Weissa jest jednym z najbardziej cenionych w zakresie leczenia narządu ruchu. Pierwsze sanatorium powstało w roku 1965 i nosiło nazwę „Warszawianka”. Obecnie w tym miejscu znajduje się hotel „Konstancja”. Kolejne sanatorium pod nazwą „Przy Źródle” powstało już w roku 1966  i powiązane było z zakończonymi pracami odwiertu do złóż solanki, odkrytej w latach sześćdziesiątych XX wieku. Niedużo wcześniej, bo w roku 1962 powstał Szpital Rehabilitacji Neurologicznej, sukcesywnie rozbudowywany w latach 1996 i 2007, przekształcając się równocześnie ze Szpitalem Rehabilitacji Kardiologicznej w Uzdrowisko Konstancin – Zdrój S.A. W 1977 roku „Uzdrowisko Konstancin” wzbogaciło się o Zakład Przyrodoleczniczy „Biały Dom”. W roku 1975 rozpoczęto budowę tężni solankowej, która do dnia dzisiejszego przyciąga nie tylko walorami leczniczymi dróg oddechowych, ale również estetycznymi, a każda osoba, która kiedykolwiek znajdzie się w okolicach Konstancina – Jeziorny powinna odwiedzić to miejsce. W porównaniu do najbardziej znanej tężni w Ciechocinku ta jest dużo mniejsza, ale jej walory architektoniczne i lecznicze są równie ogromne. W 1982 otwarto kolejne sanatorium uzdrowiskowe o nazwie „Fraszka”, a niedługo później powstał szpital uzdrowiskowy „Marysieńska”.

Dodatkowymi walorami leczniczymi są udostępnione dla zwiedzających lasy konstancińskie, na terenie których znajdziemy m.in. ścieżkę zdrowia, która zawiera różne przyrządy do ćwiczeń, ścieżkę konną, z położoną nieopodal stajnią. Dla rowerzystów dostępne są również ścieżki rowerowe, a dla tych którzy pragną obcować z naturą i poznawać jej tajniki zapraszamy na naszą ścieżkę dydaktyczną „Lasy Konstancińskie”, której początek znajduje się na końcu ulicy Od Lasu.

Konstancin kusi nie tylko walorami uzdrowiskowymi, ale także turystycznymi. Nie brakuje tutaj miejsc noclegowych, a tymi najczęściej spotykanymi są hotele. Znajduje się tu również wiele kawiarenek i restauracji. Od tych przepełnionych szykiem i elegancją, do tych bardziej „przaśnych”, można by powiedzieć o charakterze wiejskim. Bardzo ciekawym przykładem takiego stylu jest gospoda „Zalewajka”, znajdująca się właśnie przy ulicy Od Lasu.

Warto podkreślić, że Konstancin – Jeziorna jest jedynym uzdrowiskiem na naszym pięknym Mazowszu.

Dwór w Pracach Dużych

W Pracach Dużych położonych w gminie Tarczyn, przy ulicy Tarczyńskiej 49, mieści się murowany dwór. Dawniej była tu jedynie drobna własność szlachecka. W XX wieku ziemie te były w rękach rodziny Budnych, m.in. Apolinarego Budnego. Majątek liczył wówczas 258 hektarów. Potem Prace Duże należały do Romany Orłowskiej. Bardzo zgrabny dwór wzniesiono w okresie dwudziestolecia międzywojennego w formach stylu polskiego, nawiązującym zarówno do epoki baroku, jak i okresu klasycyzmu. Posadowiony jest na planie prostokąta, o regularnej bryle, podpiwniczony, parterowy, z mieszkalnym poddaszem. Klasycystyczny charakter ma prosta parterowa bryła dworu, nakryta czterospadowym dachem oraz dwukolumnowy wgłębny portyk. Barokowy jest falisty szczyt wieńczący wystawkę dachową na osi elewacji frontowej oraz szczyt znacznie szerszej wystawki dachowej w elewacji ogrodowej. Od frontu posiada wystawkę z barokowym szczytem, w którym widnieje Jastrzębiec – herb Budnych. Wystawka ta jest dodatkowo z obu stron ujęta spływami wolutowymi. Jeszcze kilkanaście lat temu był w ruinie, bez dachu. Został odbudowany, przywrócony do dawnej świetności. Wokół dworu są pozostałości parku krajobrazowego.

Dwór Regnerówka w Piasecznie

W Piasecznie przy ulicy Świętojańskiej 42 mieści się zabytkowy neoklasycystyczny dworek z połowy XIX wieku zwany Regenerówką, który aktualnie jest pensjonatem. Jest malowniczo położony wśród starodrzewia i zieleni przy złączeniu rzek Jeziorki i Zielonej. Adam Regner – bohater i uczestnik wojny Rosyjsko-Tureckiej został pierwszym właścicielem dworku. Był również jednym z założycieli Ochotniczej Straży Pożarnej. Po jego śmierci właścicielem został syn Feliks Regner, uczestnik wojny Polsko-Rosyjskiej w obronie Warszawy w roku 1920, który również został odznaczony za zasługi. Hrabia Jerzy Szumiński, znawca zabytków, hodowca i pasjonat koni, mecenas sztuki odkupił od rodziny Regnerów zubożałą i zrujnowaną Regnerówkę. Odrestaurował on posiadłość, wybudował obok niej powozownię i stajnię, scalił w jedną całość ziemię rozczłonkowaną na wiele działek i wielu podwłaścicieli – całą dolinę 7 hektarową zmienił na pastwiska dla koni. Po śmierci Jerzego Szumińskiego posiadłość odziedziczył jego syn Tomasz, śpiewak operowy oraz artysta rzeźbiarz. Dworek Regenerówka został przez rodzinę Szumińskich herbu Leszczyc rozbudowany i w dalszym ciągu zachowuje tradycję polskiego dworu.

Dwór w Łyczynie (Gmina Konstancin-Jeziorna)

Łyczyn to wieś położona na południowy wschód od Konstancina-Jeziorny, kiedyś posiadłość Potulickich. Znajduje się tutaj dwór, który został wybudowany w dwudziestoleciu międzywojennym na zlecenie rodziny Potulickich. W latach 30 tych należał do hr. Józefa Potulickiego. Na chwilę przed rozpoczęciem II Wojny Światowej, po zlicytowaniu majątku w lipcu 1937 roku, przeszedł w posiadanie Stanisława Plebańskiego. Właściciel dworu Stanisław Plebański pochodził ze szlacheckiej rodziny polsko-litewskiej (herb Junosza), która brała udział w Powstaniu Listopadowym i w Powstaniu Styczniowym. Plebański wykształcił się na Paryskiej Sorbonie i jeszcze przed I Wojną Światową brał udział w budowach największych mostów w Azji. Brał również udział w wojnie z bolszewikami a w drugiej RP założył firmę i zajmował się budową wielu miejsc w Warszawie, między innymi kościoła przy ulicy Chełmskiej oraz kamienic przy ulicy Narbutta. Był związany ze Stronnictwem Pracy i przyjaźnił się z Władysławem Sikorskim, który do Łyczyna przyjeżdżał „na kawkę”. Dwór jest murowany z cegły i otynkowany, przykryty dachem łamanym oraz kryty dachówką. Posadowiony na planie prostokąta, o regularnej bryle, częściowo podpiwniczony, parterowy, z piętrową częścią środkową i z mieszkalnym poddaszem. Na pierwszym piętrze znajduje się balkon z oryginalną tralkową balustradą. Całość skomponowana w stylu dworkowym, z przewagą elementów późnego klasycyzmu i baroku. W latach 90 tych XX wieku należał do PGR Obory i wykorzystywany był jako mieszkania prywatne pracowników Rolniczego Zakładu Doświadczalnego. Obecnie stanowi własność prywatną.

Dwór w Sierzchowie (Gmina Góra Kalwaria)

Sierzchów to wieś położona w gminie Góra Kalwaria. Istniała już w XVI wieku jako Sierzchowo. Dwór posadowiony na planie prostokąta został wybudowany w 20-leciu międzywojennym dla Stefana Kowalskiego. Jest to budynek o cechach „stylu dworkowego”. Został wymurowany z cegły i jest podpiwniczony z mieszkalnym poddaszem. W elewacji frontowej znajduje się dwukolumnowy portyk toskański umieszczony niecentralnie. Wokół dworu są pozostałości parku krajobrazowego. Teren jest zamknięty i ogrodzony, stanowi własność prywatną. W latach 90 tych dwór był wykorzystywany przez biura Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej.

Dwór w Wilczynku

Dworek zlokalizowany w  miejscowości Baniocha, w gminie Góra Kalwaria przy ulicy Wilczynek 2. W 1783 roku właścicielami Baniochy byli Szymanowscy, w XIX wieku Szymanowscy, Bieniewscy, Chmielewscy, Czudowscy, Karol Werner, Lasoccy, a od końca stulecia Feliks Świerzaczyński. Po licznych parcelacjach część majątku Feliksa Świerzaczyńskiego odkupili około roku 1910 Władysław i Maria Tymienieccy, którzy w 1911 roku odsprzedali ją Władysławowi Wilczyńskiemu skąd najprawdopodobniej zawdzięcza swoją nazwę.

Niewielki dwór w Wilczynku to jeden z najpiękniejszych domów wybudowanych w stylu polskim. Powstał krótko przed I wojną światową lub zaraz po niej, zapewne dla rodziny Wilczyńskich. Parterowy, nakryty dachem polskim z okapem i wejściem poprzedzonym dwukolumnowym wgłębnym portykiem. Ponad nim zwieńczona trójkątnym frontonem wystawka dachowa z ładnie wykrojonym półkolistym oknem.

Budynek jest bardzo dobrze utrzymany, obecnie znajduje się w nim przedszkole.

Dwór w Brześcach

Brześce to wieś szlachecka z XV wieku położona w gminie Góra Kalwaria. Leży przy drodze wojewódzkiej nr 724, pomiędzy Konstancinem-Jeziorną a Górą Kalwarią.

Do zabytków Brześć należy zespół dworski z murowanym spichlerzem przy ulicy Osiedlowej 2A, który powstał prawdopodobnie wg projektu Jana Kantego Fontany w XVIII. Jan Kanty Fontana żył w latach 1731–1800 i był właścicielem Brześc w latach 1784-1791. Jan Kanty Fontana był architektem, geometrą i burgrabią Zamku Królewskiego w Warszawie. Drewniany dwór z 1784 roku w stylu barokowo-klasycystycznym, według projektu Marka Wiśniewskiego, w latach 1992- 1993 przeszedł gruntowną renowację.

Przyziemie dworu jest zbliżone do kwadratu z sienią przecinającą układ trzytraktowy, biegnącą swą osią od ganku w kierunku Jeziora Brześkiego. Z okien dworu mamy okazję podziwiać piękny widok wjazdu oraz zbocza wzniesienia, tafli jeziora, pasa zieleni i pól.

Zaciosy na zachowanych belkach futryn wykonane siekierkami lub dłutem dowodzą, że dwór był tynkowany, najpewniej gliną, ponieważ glinianą zaprawę w murach posiadają nadal kuchnia dworska i spichlerz.

Przed dworem zachował się unikatowy, jeden z dwóch zachowanych w Polsce, kulowy zegar słoneczny, który wskazuje czas za pomocą cienia.

W pobliżu dworu znajdują się pozostałości po parku krajobrazowym założonym na skarpie, z zachowanym starodrzewem i pomnikami przyrody, między innymi topolą czarną o obwodzie pnia prawie 7m, zaś nad jeziorem rośnie dąb szypułkowy o obwodzie 510cm.

 

Na terenie Chojnowskiego Parku Krajobrazowego, jego otuliny oraz w najbliższej okolicy znajdziemy kilka ciekawych zabytkowych kościołów.

Kościoły w gminie Tarczyn

Kościoły w gminie Konstancin-Jeziorna

Kościoły w gminie Góra Kalwaria

Kościoły w gminie Piaseczno

Kościoły w gminie Prażmów

Kościoły w gminie Lesznowola

Fot. Archiwum MZPK
MZPK nie wyraża zgody na wykorzystywanie zdjęć przez inne podmioty.